تنبور
تَنبور
از سازهای زهی زخمه‌ای یا مضرابی دسته‌بلند با کاسه‌ای به‌شکل نیمه‌گلابی. با نام‌های مشابهی چون تمبور، تنبوره، تمبوره، تمبورا، تنبورا، تمبیره، تنبیره، تمبوره، تنبوره، تمور، تموره، طمبور، دمبور، دمبورا در مناطق وسیعی از آسیا و افریقا رایج است که البته در ساختار، شکل، اندازه و شیوه‌های اجرا با هم متفاوت‌اند. تنبور ایرانی، از خانوادۀ دوتار است. تنبور نام اصلی سازهای خانوادۀ دوتار، در ایران قدیم، بوده و تنها ساز از خانوادۀ دوتار است که در غرب ایران و بیشتر در منطقۀ کرمانشاهان رایج است. اما هرجا جماعتی از یارسان (اهل حق) سکونت داشته باشند، این ساز نیز نواخته می‌شود. تنبور ساز باستانی ایران و ساز آیینی و مذهبی سلسلۀ اهل حق (یارسان) است. در منطقۀ گوران و کرند به تَمُیرَه، در منطقۀ صحنه به تمیره و در میان لک‌های لرستان و کرمانشاهان به تموره مشهور است؛ و در شعرهای سیدیعقوب ماهیدشتی تمور نامیده شده است. در مجلس نیاز و حلقۀ ذکر سلسلۀ یارسان تنبور تنها سازی است که اجازۀ دخول دارد و ظاهراً از شروع شکل‌گیری این سلسله، جزء لوازم مجلس نیاز و حلقۀ ذکر یارسان بوده است. تنبور متشکل است از یک کاسۀ طنینی به‌شکل نیمه‌گلابی، که روی آن با صفحه‌ای چوبی پوشانده شده، دسته‌ای بلند، دو وتر فلزی و به‌تازگی سه وتر فلزی، سیزده تا چهارده دستان، خرک و سیم‌گیر و دو یا سه گوشی. مضراب تنبور، انگشتان دست است. اصلی‌ترین کاربرد آن در مجالس ذکر سلسلۀ یارسان است؛ اما در قدیم، به‌ندرت، در مجالس عروسی و شادمانی نیز نواخته می‌شد. رپرتوار اصلی تنبور، در ناحیۀ کرمانشاهان، شامل مقام‌های حقانی (کلام) و مقام‌های مجلسی (باستانی) است. مقام‌های حقانی، موسیقی مذهبی و آیینی اهل حق است.