ویتنبرگ
ویتِنْبِرْگ (Wittenberg)
(یا: لوترشتات ویتنبرگ[۱]) شهری در ایالت (لاند[۲]) ساکس ـ آنهالتِ[۳] آلمان، بر ساحل رود الب[۴]، در جنوب غربی برلین، با ۵۲,۵۰۰ نفر جمعیت (۱۹۹۵). دانشگاه ویتنبرگ[۵] در ۱۵۰۲م تأسیس و در ۱۸۱۵ به هاله[۶] منتقل شد. این شهر در اوایل قرن ۱۶ مهد اصلاح دینی[۷] بود. مارتین لوتر[۸] در کلیسای شهر موعظه می‌کرد و در همان‌جا نیز دفن شده است؛ او ۹۵ نظریۀ خود را در ۱۵۱۷، بر در کلیسای اشلوس[۹] نصب کرد. لوتر در دانشگاه درس فلسفه تدریس می‌کرد. قلعۀ کلیسای گوتیک اشلوس از ۱۵۰۰ تا ۱۵۱۷ ساخته شد، اما در جنگ هفت‌ساله[۱۰] (۱۷۵۶ـ۱۷۶۳) به‌شدت آسیب دید و از ۱۸۸۳ تا ۱۸۹۲ بازسازی شد. کلیسای گوتیک سن ماری[۱۱]، قدیمی‌ترین کلیسای شهر، متعلق به قرون ۱۳تا ۱۵م است. اشلوس (۱۴۹۰ـ۱۵۲۵م)، که زمانی اقامتگاه فرمانروایان ساکس ـ ویتنبرگ بود، اکنون به موزۀ تاریخ طبیعی و نژادشناسی، بایگانی شهرداری و موزۀ تاریخ محلی تبدیل شده است. خانۀ مارتین لوتر موزۀ اصلاح دینی[۱۲] شده است.