اصفهانی، نورالله (اصفهان ۱۲۴۹ ـ۱۳۰۶ش)
اصفهانی، نورالله (اصفهان ۱۲۴۹ ـ۱۳۰۶ش)
روحانی اصلاح‌طلب و سیاستمدار ایرانی. تحصیلاتش را در زادگاهش و عتبات عالیات گذراند. پس از کسب درجۀ اجتهاد به اصفهان بازگشت و فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خود را از ۱۳۰۷ق آغاز کرد. همکاری در قلع و قمع بابی‌ها، شرکت در قیام تنباکو (۱۳۰۹ق)، تحریم کالاهای خارجی و تشویق به مصرف کالاهای داخلی (۱۳۱۵ق)، همیاری در تأسیس شرکت نساجی اسلامیّه (۱۳۱۶ق)، موضع‌گیری‌های مداوم در مقابل مسعود میرزا، حاکم وقت اصفهان، وقف بخشی از اموال خود برای خدمات عام‌المنفعه، انتشار چند روزنامه، همراهی در مهاجرت کبری، تأیید مشروطه (۱۳۲۴ق)، همراهی در تأسیس «انجمن مقدس ملی اصفهان»، نجات اصفهان به کمک مجاهدان (۱۳۲۷ق) و بالاخره پیشنهاد مهاجرت دسته‌جمعی علما به قم در اعتراض به سیاست‌های رضاخان (۱۳۰۶ش) ازجملۀ فعالیت‌های اوست. اگرچه مهاجرت علما در ظاهر با موفقیت‌هایی همراه شد، به‌سبب مرگ مشکوک نورالله اصفهانی در آن ایام، که کارگزاران رضاشاه به‌دست داشتن در آن متهم شدند، این حرکت عقیم‌ماند و جمع پراکنده شدند. پیکر او نیز به نجف انتقال یافت. اصفهانی علت اصلی عقب‌ماندگی کشور را فقدان استقلال اقتصادی می‌دانست و برای موفقیت مسلمانان در جهان، به اتحاد آنان در برابر استعمارگران اروپایی معتقد بود. از آثار اوست: مکالمات مقیم و مسافر، فوائد مشروطه، و خصال‌الشّیعه.