آذربایجان (نشریه)
Azarbaijan (Journal)
هفته‌نامۀ فکاهی سیاسی، چاپ تبریز. این روزنامه در آغاز مشروطیت ایران توسط میرزا آقای بلوری تبریزی تاسیس شده و نخستین روزنامه‌ای است که در تبریز با چاپ سربی انتشار یافت. در صفحۀ اول نخستین شمارۀ روزنامه، عنوان «آذربایجان» به خط نسخ و در زیر آن سال «۱۳۲۴» در سمت راست و سال «۱۹۰۶» در سمت چپ و زیر آن جملۀ «قیمت یک نسخه چهارده شاهی است» و همچنین نمره (شمارۀ) روزنامه چاپ و علاوه بر این، تصویر دو نفر با لباس‌های مخصوص ترسیم شده است. این روزنامه که در 8 صفحه در چاپخانۀ ناموس چاپ می‌شد، سومین شماره‌اش به گفتۀ احمد کسروی در ششم محرم 1325ق (29 بهمن 1285ش) انتشار یافت. آذربایجان که در واقع نشریه‌ای هفتگی بود، مجموعاً 23 شماره‌اش انتشار یافت (شماره‌های 22 و 23 آن فقط حاوی تصاویر کاریکاتوری و فاقد متن است). شمارۀ بیست و یکم آذربایجان در 22 شوال 1325 قمری منتشر شده است. آذربایجان دارای گراور و تصاویر نفیسی است. مندرجات آن عموماً مطالبی است مرتبط به مشروطیت ایران و گاهی اشعار و مطالب فکاهی. پس از توقفش، روزنامۀ دیگری با عنوان حشرات‌الارض که آن هم رویکردی فکاهی داشت توسط مدیر روزنامه جایگزینش شد. مجموع این 23 شماره به انضمام حشرات‌الارض در کتابخانۀ مجلس نگه‌داری می‌شود.
احمد کسروی دربارۀ این روزنامه در کتاب تاریخ هیجده ساله آذربایجان چنین نوشته است: «بزرگ‌ترین روزنامۀ تبریز که در این سال (1285ش) پدید آمد نامۀ آذربایجان بود که آقای میرزا حاج‌آقای بلوری [تبریزی] برپا نموده، نگارش آن را به عهدۀ میرزا علیقلی [صفراُف] واگذاشت.»
- تاریخ هیجده ساله آذربایجان، احمد کسروی، هرمس: 1388.
- http://ghnews.ir
- https://sana.nlai.ir