فرهادتراش، اثر باستانی
فرهادتراش، اثر باستانی
(یا: فَراتاش در زبان کردی؛ یا: تَراشِ‌فرهاد؛ یا تَخْتِ فرهاد) اثری ساسانی در محوطۀ باستانی بیستون در استان کرمانشاه. وجه تسمیۀ فرهادتراش به داستان شیرین و فرهاد کوه‌کن بازمی‌گردد. فرهادتراش پانل یا صُفِّۀ بزرگی است به ابعاد ۳۳×۲۰۰ متر که در سینۀ کوه تراشیده‌اند. دربارۀ قدمت و کاربرد فرهادتراش دیدگاه واحدی وجود ندارد. اِرنِست هِرتْسفِلد و آبراهام ویلیامز جَکسون آن را از دورۀ هخامنشی پنداشته‌اند و این‌که شاید می‌خواستند نقش برجسته و کتیبه‌ای بس بزرگ‌تر از داریوش اول در بیستون بسازند. والتِر سالزمان فرهادتراش را جایگاهی ناتمام برای ساخت و تراش ایوان‌ها و نقوش برجسته‌هایی همانند طاق‌بستان در کرمانشاه معرفی می‌کند. تحقیقات دانشگاه تهران در سال‌های ۱۳۸۱ـ۱۳۸۲ش نشان می‌دهد که فرهادتراش پانلی است ناتمام برای حجاری نقوش برجسته؛ که آن را باید همراه با آثار معماری و تأسیسات آب‌رسانی دهکدۀ بیستون مطالعه کرد تا کارکرد و قدمت اثر را فهمید. در مقابل صفۀ فرهادتراش، پس از تخریب دهکدۀ بیستون در اوایل دهۀ ۱۳۴۰ش، ولفرام کلایس و هاینتس لوشای آثار معماری و تأسیسات آب‌رسانی و کانال‌هایی از دورۀ ساسانی را یافتند؛ اما به رابطۀ آن‌ها با فرهادتراش توجهی نکردند. از دیدگاه برخی پژوهشگران، مجموعۀ صفۀ فرهادتراش و آثار معماری و آب‌رسانی دهکدۀ بیستون یک دسکره، کوشک و شکارگاه سلطنتی شاهان ساسانی بود که ناتمام مانده است و شاید شکست‌های خسروپرویز از هراکلیوس امپراتور روم و اشغال بخش‌هایی از ایران دلیل اصلی ناتمام ماندن طرح بوده باشد.