ثبت اسناد و املاک، اداره

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

ثبت اسناد و املاک، اِداره

ثبت اسناد و املاک، اِداره

ثبت از لحاظ قانونی، نوشتن عملی حقوقی یا احوال شخصیه در دفاتر مخصوصی است که قانون معین کرده؛ سند به عبارت مادۀ ۱۲۸۴ قانون مدنی، هر نوشته‌ای است که در مقام دعوی یا دفاتر، قابل استفاده باشد؛ و ملک آنچه در قبضه و تصرف شخص باشد، خواه منقول خواه غیرمنقول. ادارۀ ثبت اسناد و املاک چون امور معیّن و املاک مردم را در دفاتر اسناد رسمی و مخصوص خود ثبت می‌کند، ادارۀ ثبت اسناد و املاک نامیده شده است. ثبت در ایران به فرمان داریوش انجام شد؛ او فرمان داد تا جمهوری‌های یونان را در آسیای صغیر ممیزی و اراضی مزروعی را با قید مساحت و اضلاع در دفاتر دولتی ثبت نمایند. همچنین به دستور انوشیروان ثبت معاملات نزد قضات و در دفاتر انجام شد و در عهد صفویه مرجعی به نام دیوان‌خانه تأسیس شد که یک نفر قاضی شرع در آن‌جا به کار معاملات، تنظیم اسناد، عقدنامه، و طلاق‌نامه می‌پرداخت و اسناد و معاملات را مهر و در دفتر مخصوصی ثبت می‌کرد. در کاروان‌سراها نیز دفاتری به نام دفتر تجارت بود که معاملات تجار در آن ثبت می‌شد و این دفتر نزد محاکم اعتبار داشت. سرانجام برای نخستین‌بار در زمان ناصرالدین شاه قاجار فرمانی صادر شد تا اداره‌ای به‌عنوان مرجع ثبت اسناد تشکیل شود و موافق دول متمدنه اسناد را تمبر بزند و در دفاتر مخصوص ثبت و ضبط کند. پس از استقرار مشروطیت، قانونی با عنوان قانون ثبت اسناد در ۱۳۹ ماده تصویب شد؛ این قانون مقرر می‌داشت که ادارۀ ثبت اسناد مرکب از دایرۀ ثبت اسناد و دفتر راکد کل، در حوزه‌های محاکم ابتدایی و وزارت عدلیه تأسیس شود و اموری از قبیلِ ثبت اسناد، ارائۀ صورت از ثبت دفاتر و همچنین سواد اسنادی که ثبت می‌شوند، دادن تصدیقاتی از قبیل مطابقت رونوشت با اصل، تصدیق اصالت امضا، تصدیق تاریخ ثبت سند، تصدیق اظهارنامه، تصدیق هویت و تصدیق حیات اشخاص و پذیرفتن و حفظ اصول اسنادی که آن را در اداره امانت می‌گذارند، بر عهده داشت. قانون ثبت اسناد و املاک در ۱۲۶ ماده در ۲۱ فروردین ۱۳۰۲ به‌تصویب رسید و در ۲۱ بهمن ۱۳۰۴ش اصلاح شد؛ بالاخره در ۲۱ بهمن ۱۳۰۶ قانون ثبت عمومی املاک در نُه ماده به تصویب مجلس رسید که در آن ثبت کلیه اموال غیرمنقول را الزامی کرد و برای تأخیر در تقاضای ثبت، افزایش حق‌الثبت را مقرر داشت؛ در مرداد ۱۳۰۷ نظام‌نامۀ استخدامی ادارۀ ثبت اسناد، تدوین و تصویب شد. وظیفۀ ادارۀ ثبت اسناد و املاک، ثبت املاک به‌منظور تعیین و حفظ مالکیت مالکین و حقوق ذی‌الحقوق و ثبت اسناد برای دادن اعتبار رسمی بود. ادارۀ مذکور تابع وزارت عدلیه بود و رئیس کل آن به پیشنهاد وزیر عدلیه و فرمان شاه منصوب می‌شد. در مرداد ۱۳۰۷ ثبت اسناد تبریز افتتاح شد. در ۱۳ بهمن ۱۳۰۷ قانون تشکیل دفاتر اسناد رسمی در بیست ماده به تصویب رسید و در ۲۲ بهمن همان سال برای تسریع در امر ثبت اسناد و املاک، چهار ناحیه در تهران تأسیس شد. در سوم مرداد ۱۳۱۰ مرحوم داور، قانون ازدواج و طلاق را به مجلس تقدیم کرد و از آن تاریخ صیغۀ عقد منحصراً به اشخاصی واگذار شد که دفتر ثبت رسمی ازدواج و طلاق داشته باشند. در مادۀ یک اصلاحی سال ۱۳۱۰ مقرر شد در هر حوزۀ ابتدایی به اقتضاء و اهمیت محل، یک اداره یا دایرۀ ثبت تأسیس شود. در سوم مرداد ۱۳۱۵ نیز، برای انجام کارهای ادارۀ ثبت اسناد و املاک، آموزشگاهی در ادارۀ کل ثبت برای تربیت افراد تأسیس شد. در تیر ۱۳۳۵ دولت‌های ایران و عراق با ثبت املاک اتباع دو کشور در خاک یکدیگر موافقت کردند و در فروردین ۱۳۳۸ حق‌الثبت املاک و معاملات یک برابر و نیم شد. در ۱۳۵۱ به موجب مادۀ الحاقی ۱۵۲ سازمان ثبت، اجازه داده شد در هر شهرستانی که مقتضی بدانند برای انجام امور ثبتی، واحد یا واحدهای ثبتی مرکب از یک یا چند بخش تشکیل دهند و همچنین به تأسیس دفاتر ازدواج و طلاق و دفاتر اسناد رسمی برحسب قوانین اقدام نمایند. در ۱۳۵۲ قانون تبدیل ادارۀ کل ثبت اسناد و املاک به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، تصویب شد. در ۱۳۷۹ در سطح کشور جمعاً ۲۳۴ واحد ثبتی با محدودۀ جغرافیایی مشخص به نام حوزۀ عملیاتی وجود داشت که با وسعت هر استان در قلمرو ادارات کل تناسب دارند و نیز در حوزۀ ثبتی هر یک از واحدهای ثبتی هم تعدادی دفاتر اسناد رسمی و ازدواج و طلاق موجود است که تابع نظامات و مقررات سازمان خواهند بود.