امتناع

اِمْتِناع

(در لغت از ریشۀ منع، به‌معنای بازایستادن، خودداری و انکار) در اصطلاح منطق، در برابر وجوب و امکان، در دو معنی به‌کار می‌رود: ۱. امتناع، به‌معنی ضرورت انتفا، که در این معنی به‌معنی ضروری‌بودن عدم چیزی است. به‌نظر اهل منطق و حکمت، امتناع همانند وجوب و امکان مفهومی بدیهی و بی‌نیاز از تعریف است؛ ۲. امتناع، مادۀ قضیه؛ که یکی از مواد سه‌گانۀ قضایا است و آن، محال‌بودن اتصاف موضوع به محمول است. چنان که جمادبودن انسان، ممتنع است. اصطلاح امتناع در دو قاعدۀ مهم و اساسی منطق یعنی امتناع اجتماع نقیضین و امتناع ارتفاع نقیضین (منع خُلُوّ) هم آمده است.