برنی، سیدضیاءالدین (هند ح ۶۸۴ـ پس از ۷۵۸ق)

سیدضیاءالدین برنی;
زادروز	هند ح ۶۸۴ ق;
درگذشت	پس از ۷۵۸ق
ملیت	هندی
شغل و تخصص اصلی	مورخ
آثار	تاریخ فیروز شاهی؛ فتاوای جهانداری؛ اخبار برمکیان
گروه مقاله	تاریخ جهان

بَرَنی، سیّدضیاءُالدین (هند ح ۶۸۴ـ پس از ۷۵۸ق)

مورخ و نویسندۀ مسلمان هندی. در خانواده‌ای اشرافی، از دولتمردان بانفوذ و قدرتمند حکومت دهلی در شهر بَرَن (بلند شهر فعلی) زاده شد. در کودکی همراه پدرش به دهلی رفت و از استادان گوناگون دانش آموخت. او به دستور پدر به خانقاه شیخ نظام‌الدین محمد بداؤنی معروف به نظام‌الدین اولیا در غیاث‌پور پیوست و سپس در زمرۀ مریدان وی درآمد و دوره‌ای از زندگی را در این شهر گذراند. آن‌گاه به دربار محمد تغلق (۷۲۵ـ۷۵۲ق) پیوست و در سلک مشاوران و ندیمان او درآمد. برنی دوست و همنشین شاعران معروف عصر خود، چون امیرخسرو و امیرحسن دهلوی بود. پس از مرگ تغلق، مدتی به زندان افتاد، اما بعد آزاد شد و در غیاث‌پور سکونت گزید و واپسین سال‌های زندگانی را در تنگدستی گذراند و پس از مرگ در جوار مزار نظام‌الدین اولیا به‌خاک سپرده شد. بیشتر شهرت برنی در روش تاریخ‌نگاری اوست که تلفیقی از حدیث و تاریخ و مبتنی بر نگرش عقلانی است: تاریخ فیروز شاهی، در تاریخ سلاطین دهلی؛ فتاوای جهانداری، در باب حکومت و رفتار پادشاهان؛ اخبار برمکیان، در تاریخ برمکیان، و ثنای محمدی (نعت محمدی) از آثار اوست.