بنیاد شهید انقلاب اسلامی
بنیاد شهید انقلاب اسلامی
نهادی در نظام انقلاب اسلامی ایران، با هدف تأمین نیازهای اقتصادی، بهداشتی و درمانی، فرهنگی، خدماتی و تبلیغاتی خانوادۀ شهدا، اُسرا، مفقودان و جانبازان انقلاب، تأسیس‌شده در ۱۳۵۸ش با فرمان امام‌خمینی (ره) و به سرپرستی مهدی کروبی. در خرداد ۱۳۵۹، شورای انقلاب، الحاق بنیاد شهید را به سازمان بهزیستی تصویب کرد، ولی در دی‌ماه همین سال بنیاد شهید از سازمان بهزیستی جدا شد و به‌صورت نهادی انقلابی و وابسته به نخست‌وزیری درآمد که سرپرست آن با پیشنهاد نخست‌وزیر و تأیید مقام رهبری تعیین می‌شد. در ۱۳۶۰ «سازمان اموال و املاکِ» بنیاد شهید با حکم دادگاه‌های انقلاب و زیر نظر سرپرست بنیاد، برای سرپرستی و استفاده از املاک و مستغلات مصادره‌ای ایجاد شد. این سازمان اجاره و فروش این املاک را به‌عهده دارد و درآمد آن بخش مهمی از بودجۀ داخلی بنیاد را تأمین می‌کند. در ۱۳۶۴ «شرکت سرمایه‌گذاری شاهد» با استفاده از امکانات مالی فرزندان شاهد و به‌کارگیری پس‌انداز‌های آنان به‌صورت شرکت سهامی خاص تأسیس شد. این شرکت در بخش‌های تولید، صنعت، بازرگانی، کشاورزی، بازار بورس و سهام فعالیت دارد. در ۱۳۶۷، امور جانبازان از بنیاد شهید جدا و به بنیاد مستضعفان واگذار شد. نیز در همین سال درپی تغییراتی در واحد امور اقتصادی بنیاد شهید، «سازمان اقتصادی بنیاد شهید انقلاب اسلامی» تشکیل شد. این سازمان ادارۀ حدود ۱۸۰ شرکت و کارخانه را در زمینه‌های صنعتی، تجاری، کشاورزی و ساختمانی به‌عهده دارد. از دیگر سازمان‌های اقتصادی وابسته به بنیاد شهید «سازمان اقتصادی کوثر و مجتمع‌های فرهنگی سیاحتی کوثر» است که در ۱۳۷۲ برای بهره‌برداری مطلوب و توسعۀ فضاهای فرهنگی، سیاحتی، تفریحی و ورزشی ایجاد شد. این سازمان در بخش اقتصادی، ۱۹۰ شرکت و مؤسسۀ تجاری، صنعتی، تولیدی و فنی را اداره می‌کند. «سازمان پزشکی شفا» نیز از سازمان‌های وابسته به بنیاد شهید است که در زمینۀ پزشکی در داخل و خارج از کشور فعالیت دارد. طرح «شاهد» برای رسیدگی به امور فرهنگی فرزندان شهدا با همکاری وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت، و درمان و آموزش پزشکی شکل گرفت. همچنین، در بخش آموزش عالی با اختصاص سهمیۀ ویژه در دانشگاه و تأسیس دانشگاه شاهد، تسهیلات لازم برای خانوادۀ شهدا فراهم شد. واحد مسکن بنیاد شهید نیز برای تأمین مسکن خانوادۀ شهدا از طریق تحویل زمین، پرداخت وام و تسهیلات دیگر فعالیت می‌کند. چاپ و نشر کتاب، مجله‌های شاهد، کودک و نوجوان، نشریه‌های علمی تخصصی دانشگاه شاهد، جمع‌آوری وصایا و آثار ادبی‌ـ‌هنری شهدا، و تأسیس موزۀ شهدا از دیگر فعالیت‌های بنیاد شهید است. واحد امور بین‌الملل و روابط عمومی بنیاد شهید نیز برای همکاری با دفاتر نمایندگی نهضت‌های آزادی‌بخش اسلامی در داخل کشور تشکیل شده است. در ۱۳۷۷ اساسنامۀ بنیاد شهید به تصویب مجلس شورای اسلامی و به تأیید شورای نگهبان رسید. طبق این اساسنامه، بنیاد شهید شخصیت حقوقی مستقل دارد و از نهادهای عمومی غیر دولتی، زیر نظرِ رئیس‌جمهور و نظارت مقام رهبری است. رئیس بنیاد بالاترین مقام اجرایی نهاد است که با پیشنهاد رئیس‌جمهور و تأیید رهبر، به‌مدت چهار سال منصوب می‌شود. وظیفۀ رئیس بنیاد تدوین خط‌مشی و آیین‌نامه، و انجام امور مالی، اداری و فرهنگی است.