تحقیقات جدید در فاهمه انسانی
تحقیقات جدید در فاهمۀ انسانی (Nouveaux essais sur l\'entendment humain)
کتابی در فلسفه، نوشتۀ گوتفرید ویلهلم لایب‌نیتس، به زبان فرانسوی، منتشرشده در ۱۷۰۳ـ۱۷۰۴. این اثر، که حاصل تأملات انتقادی مؤلف در تحقیق در فاهمۀ انسانی نوشتۀ جان لاک است، به شیوۀ محاوره تألیف شده است. شخصیت فیلاتس بندبه‌بند اندیشه‌های لاک را بیان می‌کند و شخصیت تئوفیل بر گفتارهای فیلاتس، از سوی لایب‌نیتس، جرح وارد می‌آورد. مؤلف در پیشگفتار آرای خود را درباب تصورات فطری مطرح می‌کند. در کتاب اول، لایب‌نیتس نظریۀ شناخت مبتنی‌بر درک پیشینی خود را در برابر منطق تجربی لاک، مبتنی‌بر نظریۀ روان‌زایی، می‌نهد و بر لاک خرده می‌گیرد که شناخت تجربی در بهترین حال جز به ایجاد تداعی معنی نمی‌انجامد. در دو کتاب بعدی، با نام‌های «تصورات» و «کلمات» نکتۀ تازه‌ای مطرح نشده است، اما کتاب چهارم با عنوان «شناخت»، حاوی عمیق‌ترین تأملات لایب‌نیتس در مقام فیلسوف است. بنابر تعریف لایب‌نیتس که حکم قاعده‌ای کلی دارد، شناخت عبارت است از بازنمود حسی یا عقلانی تصورات. بر این مبنا، حقایق نیز یا مکتسباند یا نامکتسب. نکتۀ بسیار مهمی که لایب‌نیتس پیش از منادیان معاصر منطق بدان رسیده بود، نهادن احتمالات در جرگۀ حقایق است که در ادامۀ دریافت‌های پاسکال و فرما قرار می‌گیرد. تحقیقات جدید در فاهمۀ انسانی، در مقام یکی از بازتاب‌های اصیل سیر پیشرفت تمدن غربی، از آثار معظم فلسفۀ غرب به‌شمار می‌رود.