تعارض

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

تَعارُض

(در لغت به معنای اختلاف‌داشتن) در اصول فقه، هرگاه دو یا چند دلیل، هم‌وزن در برابر یکدیگر قرار گیرند، به ‌گونه‌ای که قابل جمع نباشند، و نتوان یکی را بر دیگری ترجیح داد تعارض روی می‌دهد و آن دو دلیل را «متعارضین» نامند. مثلاً بنابر دلیلی: «احترام محمد واجب است» اما به دلیلی دیگر «احترام محمد حرام است» وجوب احترام، مکلّف را ملزم به انجام دادن عمل و حرمت احترام او را ملزم به ترک آن می‌کند، انجام و انجام ندادن یک کار قابل جمع نیست. در تعارض دو دلیل، عقل حکم به تساقط می‌کند؛ و پس از تساقط، گویی هیچ دلیلی وجود ندارد و طبعاً باید به اصول و قواعد عملی مراجعه کرد.