تقسیم منابع

تَقسیم منابع (Resource partitioning)

تعیین و تقسیم منابع و مواد غذایی به‌وسیله موجودات زنده با هدف مصرف مناسب و مجاز. دو گونه «سهره» دانه‌خوار را که در زیستگاه واحدی می‌زیند، در نظر بگیرید. دانه‌ها کمیاب‌اند و از این رو بر سر دستیابی به دانه بین آن‌ها رقابت است. باوجود رقابت، این گونه‌ها می‌توانند هم‌زیستی کنند به‌شرطی که میزانی از تقسیم منابع برقرار باشد، که در این مورد خاص، هر گونه‌ای دانه‌هایی با اندازه‌های متفاوت مصرف می‌کند. تقسیم منابع به این علت مؤثر است که هر گونه از رشد خود بیشتر جلوگیری می‌کند تا از رشد رقیب‌اش، که یکی از شرایط ضروری هم‌زیستی گونه‌های رقیب است؛ زیرا در این فرآیند از فراگیری یکی از گونه‌ها تا حدی که دیگری را حذف کند، جلوگیری می‌شود. این که دقیقاً تا چه مقدار مصرف مجاز است، پیش از آن که یک گونه دیگری را طرد کند، بین گونه‌ها متفاوت و متغیر است، زیرا به عوامل بسیاری بستگی دارد. منبع می‌تواند از نظر زیستگاه‌های به‌کار گرفته شده، یا با توجه به برخی ویژگی‌های خود منبع، چون نوع یا اندازۀ غذا، تقسیم شود. برخی متخصصان اکولوژی بر این نظرند که زمان بُعد دیگری است که منابع با توجه به آن می‌تواند تقسیم شود (تقسیم زمانی منابع)، هر چند که تجسم این موضوع خیلی دشوارتر است. در صورتی که گونه‌ها نوع متفاوتی از منابع را مصرف نکنند، یا منابع به سرعت کافی باز تولید نشوند، تقسیم زمانی منابع کارساز و مؤثر نیست؛ زیرا آنچه گونه‌های نخست می‌خورند، از دسترس گونه‌های بعدی خارج خواهد بود. تقسیم منابع را وسیلۀ متعارفی تلقی می‌کنند؛ چراکه گونه‌هایی که از طریق آن در معرض رقابت بهره‌برداری قرار دارند قادر به هم‌زیستی می‌شوند. اما عکس این موضوع ضرورتاً صادق نیست. مشاهدۀ صرف تقسیم منابع در طبیعت به آن معنا نیست که گونه‌ها در حال رقابت‌اند. این امر می‌تواند از این قرار باشد که گونه‌ها در گذشته با هم رقابت می‌کرده‌اند، و تقسیم منابع آن‌ها را به عدم رقابت سوق داده است، یا این‌که رقابت به انقراض گونه‌هایی با گسترۀ بسیار زیاد ختم شده است؛ از این رو گونه‌هایی باقی مانده‌اند که میزان تفاوت آن‌ها به‌حدّی است که می‌توانند هم‌زیستی کنند، یا منابع محدود نیست، که در این حالت محدودۀ مصرف منابع امری نامربوط است.