توآتارا
توآتارا (tuatara)
خزندۀ[۱] سوسمارمانندی از جنس Sphenodon. طولش به ۷۰ سانتی‌متر می‌رسد و رنگش سیاه متمایل به سبز است. تاجی خاردار دارد که تا انتهای پشتش ادامه می‌یابد. در بالای سرش جسم پینال یا چشم سومی دارد که با مغز در ارتباط است و احتمالاً به‌منزلۀ اندازه‌گیر میزان نور عمل می‌کند. توآتاراها ۲۲۰میلیون سال تغییرنیافته، باقی مانده‌اند و یگانه بازماندۀ خزندگان راستۀ رینوکوسی‌فلیا[۲] هستند. متوسط چرخۀ زندگی آن‌ها حدود ۶۰ سال است و بلوغ جنسی‌شان دَه سال طول می‌کشد. توآتارا تخم‌هایش را در سوراخ‌هایی می‌گذارد که پرندگان دریایی نیز در آن‌ها تخم می‌گذارند. این خزنده دارای طولانی‌ترین دورۀ پرورش تخم‌ها، حدود پانزده ماه، در میان تمام خزندگان است. Sphenodon Punctatus در ۳۰ جزیرۀ کوچک اطراف نیوزیلند یافت می‌شود. Sphenodon guntheri فقط در یک جزیره باقی مانده است و تعدادش حدود ۳۰۰ نمونه است. ضمن تلاش برای یافتن کلنی دیگری از Sphenodon guntheri، ۵۰ نمونۀ ۴ تا ۶ساله در محیطی نیمه‌طبیعی و در اسارت، با بیست نمونۀ بالغ از جمعیت موجود، پرورش داده شدند و در نوامبر ۱۹۹۵ در جزیره‌ای جدید آزاد شدند. در پایان ۱۹۹۹، تقریباً ۴۰۰ نمونه Sphenodon guntheri شمارش شد.