خانه وثوق
| خانۀ وثوق | |
|---|---|
| نام فارسی | خانۀ وثوق |
| کشور | ایران |
| استان | تهران |
| نام‌های دیگر | خانۀ قوام‌الدوله/ خانۀ قوام/ خانۀ وثوق‌الدوله |
| موقعیت | محلۀ سرچشمۀ تهران |
| کاربری | آثار ملی |
| زمان ساخت | 1211ش |
(یا خانۀ قوام‌الدوله/ خانۀ قوام/ خانۀ وثوق‌الدوله) از عمارت‌های تهران قدیم، در محلۀ سرچشمه، مربوط به دورۀ قاجار. سال ۱۲۱۱ش، در زمان حکومت محمدشاه قاجار ساخته شد و به میرزا محمد مستوفی قوام‌الدوله تعلق داشته است. خانه در اواخر دورۀ قاجار به وثوق‌الدله، از نوادگان قوام‌الدوله، به ارث رسیده است. عمارت فعلی تنها بخشی از خانۀ اصلی است. بخش‌های اندرونی، کالسکه‌خانه، انبار، حمام و تالار عقد عمارت، به تدریج از آن جدا و خراب شده‌اند. خانۀ قوام یکی از نمونه‌های زیبای خانه‌های قاجاری‌ست که انواع هنرهای وابسته به معماری در آن حضوری چشمگیر دارند. طرح عمارت موجود، از طرح‌های اصیل و کاملا متداول در معماری ایرانی است. عمارت در فاصلۀ سال‌های 1345 تا 1350 توسط محمدکریم پیرنیا مرمت شده و مرمت کاشی‌های قاجاری نیز تحت نظر استاد حبیبیان انجام شده است. خانۀ قوام در سال ۱۳۷۷، با شمارۀ ۲۰۲۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.
ویژگی‌های بنا
دو حیاط در شمال و جنوب ساختمان قرار گرفته‌اند. این دو حیاط که با هم اختلاف ارتفاعی در حدود سه پله دارند، از طریق دو راهرو که در طرفین دو تالار واقع است به هم ارتباط می‌یابند. آب قنات حاج علیرضا در حیاط شمالی ظاهر می‌شود و پس از سرریز شدن از حوض حیاط شمالی به حوضخانۀ عمارت می‌رود و از آن‌جا برای بار سوم در حوض حیاط جنوبی ظاهر می‌شود. ساختمان اصلی از سه قسمت تشکیل شده است؛ دو تالار در وسط، در طرفین این دو تالار دو راهرو و در طرفین راهروها دو ردیف اتاق در دو طبقه قرار دارد که ارتفاع آنها بر روی هم، به اندازۀ ارتفاع تالارهاست. راهروها علاوه بر تالارها، ارتباط به اتاق‌های طرفین راه‌پله و دو حیاط را برقرار می‌سازند. وسعت زیرزمین یا حوضخانۀ عمارت تنها به اندازۀ وسعت سطوح زیرین تالارهاست. این حوضخانه دو ورودی دارد. زیرزمین در واقع سالنی وسیع و مستطیل‌شکل است که با تدبیری خاص دارای فضا و نوری دلپذیر شده است. از مهم‌ترین بخش‌های به جا ماندۀ خانه، که یادآور غنای تزئینات معماری و نقاشی ایرانی است، تزئینات تالارهای خانه است. تمامی سطوح این تالارها پوشیده از نقش و نگار است و ترکیبی از نقوش گل و بوته، اسلیمی، ختایی و گل و مرغ به عنوان عناصر سنتی نقاشی ایرانی، با منظره‌سازی‌های بدیع و گل‌های فرنگی در کنار هم دیده می‌شود.