نمایش مبدأ برای داستان پلیسی ـ جنایی


داستان پلیسی ـ جنایی (detective fiction)<br /> ژانر یا گونه‌ای از رمان یا داستان کوتاه<ref>short story</ref>. در این گونه کارآگاهی حرفه‌ای یا تازه‌کار با اقدامات خود معمایی را حل می‌کند. در جایی که این معما به جنایتی مربوط شود، آن را داستان جنایی<ref>crime fiction</ref> می‌نامند. بنابر اصول متعارف، داستان پلیسی روایتی است که ظاهراً با معمایی لاینحل و غالباً جنایتی آغاز می‌شود و شخصیت‌های آن عبارت‌اند از آدمی هوشمند، که غالباً کارآگاهی نامتعارف است، فردی که به اشتباه متهم شده و شواهد ضمنی نیز علیه اوست، و شخصی به ظاهر بی‌گناه که در نهایت از سوی کارآگاه با نتیجه‌گیری هیجان‌انگیز و گره‌گشایی غیر‌منتظره&nbsp;جنایتکار معرفی می‌شود، و کارآگاه درخلال آن توضیح می‌دهد که چگونه توانسته است به راز ماجرا پی ببرد. نخستین داستان‌ پلیسی که امروز می‌شناسیم، «''جنایت در کوی غسالخانه''<ref>''The Murder in the Rue Morgue''</ref>» (۱۸۴۱)، اثر ادگار آلن پو<ref>Edgar Allan Poe </ref> است؛ دوپن<ref>Dupin</ref>، کارآگاه آفریدۀ پو، الگوی کسانی شد که جنایت را با استنتاج از یک‌سری نشانه‌ها کشف می‌کردند. در ادبیات انگلیسی نخستین رویکرد به داستان پلیسی را ویلکی کالینز<ref>Wilkie Collins</ref> در داستان‌های''بانو فینچ تهی‌دست''<ref>''Poor Miss Finch'' </ref> (۱۸۷۲) و ''قانون و بانو''<ref>''The Law and the Lady'' </ref> (۱۸۷۵) انجام داد. آرتور کانن دویل<ref>Arthur Conan Doyle</ref> شاید پرطرفدارترین پلیس مخفی ادبیات داستانی را با نام شرلوک هولمز<ref>Sherlock Holmes</ref> آفرید که نخستین‌بار او را در ''اتاق مطالعۀ ارغوانی''<ref>''A Study in Scarlet'' </ref> (۱۸۸۷) معرفی کرد. «عصر زرین» نوع داستان پلیسی از دهۀ ۱۹۲۰ تا دهۀ ۱۹۴۰ است که در این دوره بسیاری از کارآگاه‌های داستانی برای همگان نام‌های آشنایی شدند. برخی از نویسندگان پیشگام در داستان پلیسی عبارت‌اند از آگاتاکریستی، آفرینندۀ شخصیت‌های هرکول پوآرو<ref>Hercule Poirot</ref> و خانم مارپل<ref>Miss Marple </ref>، داروتی اِل سیرز<ref>Dorothy L Sayers </ref> که در آثارش لرد پیتر ویمسی<ref>Lord Peter Wimsey </ref> را تجسم می‌بخشد، ژرژ سیمنون<ref>Georges Simenon</ref>، که بازرس ژول مگره<ref>Jules Maigret </ref> را آفرید، و مارگری آلینگم<ref>Margery Allingham</ref>. از انواع داستان پلیسی است: روال پلیسی<ref>police procedural</ref>، که در آن معمایی با اقدام گستردۀ پلیسی حل می‌شود، مانند آثار مای شووال<ref>Maj Sjowall</ref> و پِر والو<ref>Per Wahloo</ref>، نویسندگان سوئدی؛ رمان معکوس<ref>inverted novel</ref>، که در آن هویّت جنایتکار از آغاز شناخته می‌شود و فقط روش یا انگیزۀ جنایت باقی می‌ماند که باید روشن شود، مانند رمان ''سوءنیّت''<ref>''Malice Aforethought''</ref>، اثر فرانسیس ایله<ref>Francis Iles</ref>، و «''مدرسۀ سنگ دل‌ها''<ref>''Hard-boiled School'' </ref>»، که دربارۀ بازرسان خصوصی است؛ ریموند چندلر<ref>Raymond Chandler</ref> و داشیل هامِت<ref>Dashiell Hammett </ref> آغازگران آن بودند که به‌سبب واقعیت‌گرایی اجتماعی و خشونت آشکار آن شهرت یافت. در همین اواخر، قالب و سنت‌های این گونه به‌منزلۀ چارچوبی برای بررسی دیگر علایق به‌کار رفته است، مثل''خون بی‌گناه و میل مرگ''<ref>Innocent Blood and A Taste for Death </ref>، اثر پی دی جیمز<ref>PD James</ref>، ''نام گل سرخ''<ref>''The Name of the Rose'' </ref>، نوشتۀ اومبرتو اکو<ref>Umberto Eco</ref>، و نیز آثار بسیاری از زنان نویسنده مانند ''قتل دسته جمعی''<ref>Murder in the Collective</ref>، اثر باربارا ویلسون<ref>Barbara Wilson </ref> که اندیشه‌های طرفداری از حقوق زنان را بررسی می‌کند. بسیاری نیز به نوشتن داستان‌های پلیسی مضمون‌دار علاقه داشته‌اند که این‌گونه غالباً از مضامین رومی یا قرون وسطا بهره می‌گیرد، مانند آثار آگاتا کریستی<ref>Agatha Christie</ref>، جورجت هِیر<ref>Georgette Heyer</ref>، و الیس پترز<ref>Ellis Peters</ref>. روت رندل<ref>Ruth Rendell </ref> در پیشرفت این گونه نقش بسزایی داشته و بیش از یک دوجین رمان دربارۀ رویۀ پلیسی نوشته است که شخصیت‌های اصلی آن‌ها رجینولد وکسفورد<ref>Reginald Wexford</ref> و مایک بردن<ref>Mike Burden</ref>، همنشین خشک و جدی او، بودند. رمان‌هایی که در زمرۀ داستان پلیسی قرار می‌گیرند عبارت‌اند از ''قتل ساختگی''<ref>''Murder in Pastiche'' </ref>، اثر ماریون مِیْنْوارینگ<ref>Marion Mainwaring</ref>، که آن را به شیوۀ نُه نویسندۀ سرشناس نوشته است و ''قتل دور از میامی''<ref>''Murder Off Miami'' </ref>، اثر دنیس ویتلی<ref>Dennis Wheatley</ref>، پرونده‌ای که دربرگیرندۀ سر نخ‌های واقعی، مانند عکس، ته بلیت، و سنجاق سر برای خواننده است تا با این شواهد بتواند معما را حل کند؛ در حالی که راه‌حل معما در پاکتی سر بسته در انتهای کتاب قرار دارد. سینما و تلویزیون آثار بسیاری از این گونه را با موفقیت بسیار اقتباس کرده‌اند.

&nbsp;

&nbsp;

----

<!--20018500-->[[Category:ادبیات عمومی]] 
[[Category:اصطلاحات، مفاهیم، تاریخ عمومی]]
<references />