طوس
| طوس | |
|---|---|
| استان | خراسان رضوی |
| شهرستان | چناران |
| موقعیت | ۲۳کیلومتری شمال غربی مشهد و ۴۶کیلومتری شرق جنوبی چناران |
| نوع اقلیم | معتدل و خشک |
| ارتفاع از سطح دریا | ۹۷۰ متر |
| برخی بناهای مهم | آرامگاه فردوسی |
طوس
شهری در استان خراسان رضوی، شهرستان چناران، در بخش گل‌بهار. در دشتی به فاصلۀ ۲۳کیلومتری شمال غربی مشهد و ۴۶کیلومتری شرق جنوبی چناران قرار دارد. ارتفاع این شهر ۹۷۰ متر و اقلیم آن معتدل و خشک است. توس یا طوس ناحیه‌ای قدیم در شمال استان خراسان بود و شهرهای آن عبارت بودند از نوقان، طابران، و رادکان. با از رونق‌افتادن و ویران‌شدن نوقان، شهر طابران جای آن را گرفت و بعد‌ها به طوس موسوم شد. شهر طوس در ۷۶۷ش ویران شد و مشهد روبه رونق و گسترش نهاد و در زمان صفویه حاکم‌نشین خراسان گردید. طوس از شهرهای بسیار کهن ایران است و به‌احتمال زیاد قبل از دورۀ ساسانیان وجود داشته است. خراسان در دورۀ خلافت عثمانی‌ها به تصرف اعراب مسلمان درآمد و هارون‌الرشید در طوس درگذشت (۱۸۷ش) و فتنۀ احمد بن عبدالله خجستانی سبب ویرانی طوس شد. ابومنصور طوسی که در زمان نوح بن نصر سامانی حاکم طوس بود، مسجد جامع شهر را تعمیر و ترمیم کرد. سلجوقیان در (۴۰۸ش) طوس را به تصرف خود درآوردند و سلطان ملکشاه سلجوقی آن را به تیول خواجه نظام‌الملک طوسی داد. غزها در ۵۳۱ش طوس را تصرف کردند و مردان شهر را از دم تیغ گذراندند و زنان را به اسارت بردند. مغول‌ها در ۵۹۸ش به طابران یا طوس وارد شدند و مردم آن شهر را قتل عام کردند. ارغون‌آغا، سردار مغول، در ۶۲۳ش طوس را بازسازی کرد؛ در ۷۶۷ش میرانشاه گورکانی شهر طوس را ویران کرد و از سَرِ مردم آن مناره ساخت و درپی آن شاهرخ تیموری در ۷۸۲ش دستور به تجدید بنا و احیاء طوس داد؛ اما دیگر طوس آبادانی و توسعه نیافت و به فراموشی سپرده شد. شیخ طوسی، ابونصر سراج، خواجه نصیرالدین طوسی، ابوحامد غزالی، احمد غزالی، خواجه نظام‌الملک و ابوالمحاسن وزیر از بزرگان طوس‌اند و نیز حکیم ابوالقاسم فردوسی و اسدی طوسی نیز به روایتی از همین شهر برخاسته‌اند و آرامگاه فردوسی، حماسه‌سرای بزرگ ایران، در همین مکان جای دارد.