عبیدالله خان ازبک

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

عُبِیدُالله خان اُزْبَک (بخارا ۹۰۰ـ۹۴۶ق)
(ملقب به‌: اَبوالْغازی‌) امیر ازبکان از سلسلۀ‌ شیبانی‌ در بخارا (حک: ۹۳۰ـ۹۴۴ق)، پسر محمود شیبانی‌. در ۱۸سالگی‌ حکمران‌ بخارا شد و وی‌ در سال‌های‌ ۹۳۰ تا ۹۴۴ق شش‌بار به‌ خراسان‌ حمله‌ کرد و برای‌ مدتی‌ در هرات‌ حکم‌ راند. سلطان‌ سلیم‌ اول‌ عثمانی‌ که‌ مانند عبیدالله‌ خان‌، سنی‌ مذهب‌ بود، او را ضد شاه‌ طهماسب‌ اول‌ صفوی‌ تحریک‌ کرد و باعث‌ قتل‌، غارت‌ و ویرانی‌ بسیار‌ در ماوراءالنهر و خراسان‌ شد و امیرنجم‌ ثانی‌، وزیر و سپهسالار صفویه‌ نیز به‌دست‌ وی‌ کشته‌ شد. همچنین‌ هَلالی‌ جُغَتایی،‌ شاعر معروف،‌ را به‌ جرم‌ سرودن‌ اشعار هجوآمیز به‌‌قتل‌ رساند. در سومین حمله‌اش به خراسان گرزی بر فرقش خورد که او را کر کرد و از آن تاریخ به «کر عبید» مشهور شد. عبیدالله‌ خان‌ مرید شیخ‌ مخدوم‌ اعظم‌، محمد امین‌ زاهد، و خواجگی‌ احمد کاسانی‌ بود. او به‌ فارسی‌ و ترکی‌ شعر می‌سرود. غیرت‌نامه؛ شوقنامه‌؛ کتاب‌ الصلاة و دیوان‌ اشعار از آثار اوست‌ و کتاب‌هایی‌ نیز به‌ نام‌ او نوشته‌ شده‌ است‌.