قابلیت مفتول شدن

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

قابلیّت مفتول‌شدن (Ductility)

امکانِ دِگرشکل شدنِ دایم ماده، در واکنش به بروزِ تنش. بیشترِ فلزاتِ معمولی کمابیش انعطاف‌پذیرند و از این‌رو، خود را با تنشِ موضعی متمرکز سازگار می‌کنند. موادِ شکننده، مثل شیشه، نمی‌توانند با تنش سازگاری یابند، زیرا قابلیت مفتول‌شدن ندارند و به‌راحتی می‌شکنند. وقتی به نمونۀ یک ماده تنش اِعمال شود، ابتدا به‌صورت کِشسان تغییر شکل می‌دهد و سپس، تغییرِ شِکل آن دائم می‌شود. استوانه‌ای فولادی ممکن است در برابر تنش گلویی شود و به شکل شیشۀ ساعت شنی درآید. اگر ماده قابلیت مفتول شدن داشته باشد، این دگرشکل شدنِ موضعی دائم بوده و قطعۀ نمونه پس از برطرف ساختن تنش شکلِ قبلی خود را پیدا نخواهد کرد. هرگاه تنش به قدر کافی زیاد باشد، شکستگی رخ می‌دهد. قابلیتِ مفتول‌شدن ممکن است به صورت کشیدگی، کاهش در سطح، و سخت‌شدگی ظاهر شود. کاهش در سطح (تغییر مساحت بر حسب یکای مساحت) را می‌توان در قطعۀ آزمایشی میله‌ای فولادی اندازه گرفت که هنگامِ بروزِ تنش گلویی می‌شود. سخت‌شدگی مقدار انرژی لازم برای دگرشکل ساختن دائم تکه‌ای از ماده است. قابلیت مفتول شدن ویژگی مطلوبی است که به قطعه امکان می‌دهد به‌جای تَرَک خوردن یا شکستن به‌صورت موم‌سان تغییر شکل دهد.