قسم (حقوق)

قَسَم (حقوق)

(یا: سوگند) گواه قراردادن خداوند بر صحت گفتار یادکنندۀ سوگند. قسم یکی از ادلۀ اثبات دعواست که منشأ مذهبی دارد. قانون مدنی سوگند را از حقوق امامیه اقتباس کرده است و مواد ۱۳۲۵ تا ۱۳۳۵ آن به قسم اختصاص دارد. به‌موجب مادۀ ۱۳۲۵ «در دعاوی که به شهادت شهود قابل اثبات است، مدعی می‌تواند حکم به دعوی خود را که مورد انکار مدعیٌ علیه است منوط به قسم او کند.» قسم به دو نوع است: ۱. یمین‌العقد، که سوگندی است برای عدم ارتکاب امری در زمان آینده، مانند سوگند هیئت ‌منصفه در دادگاه و یا سوگند نمایندگان مجلس شورای اسلامی؛ ۲. قسم قضایی، که گواه قراردادن خداوند است در دادگاه، بر وجود یا عدم امری که سوگندخورنده ادعای آن را دارد. مبحث هفتمِ قانون آیین دادرسی مدنی دربارۀ شرایط و چگونگی ادای سوگند در محاکم قضایی است. سوگند باید با لفظ جلاله (والله ـ بالله ـ تالله) یا با نام خداوند متعال به دیگر زبان‌ها ادا شود و فرقی بین مسلمان و غیرمسلمان در ادای سوگند به نام خداوند متعال نخواهد بود. قسم یادکردن قابل توکیل به غیر نیست و وکیل نمی‌تواند به‌جای موکّل قسم یاد کند. به‌موجب مادۀ ۶۴۹ قانون مجازات اسلامی، هرکس در دعوی حقوقی یا جزایی که قسم متوجه او شده باشد، سوگند دروغ یاد کند به شش ماه تا دو سال حبس محکوم خواهد شد. بدین‌ترتیب، کسی که در دادگاه از سوگندِ دروغ متضرر شده است حق دارد که با طرح شکایت، کذب‌بودن سوگند را اثبات کند و درخواست تعقیب و مجازات کسی‌که سوگند دروغ یاد کرده را بنماید.