محمدشاه گورکانی (۱۱۱۴ـ۱۱۶۱ق دهلی)

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

محمّدشاه‌ گورکانی (۱۱۱۴ـ۱۱۶۱ق دهلی)

(ملقب به محمدشاه روشن اختر) دوازدهمین‌ پادشاه‌ (حک: ۱۱۳۱ـ۱۱۶۱ق) سلسلۀ‌ تیموریان‌ هند. فرزند شاه‌ جهان‌ دوم‌ بود و پس از مرگ پدر با حمایت سید عبدالله‌‌خان‌ و حسینعلی‌خان‌ بارهوی‌ بر تخت‌ پادشاهی‌ دهلی‌ جلوس‌ کرد. نخستین‌ اقدام‌ وی‌ از‌میان‌ برداشتن‌ دو برادر سید بود که‌ از دورۀ‌ پادشاهی‌ فرخ‌ سَیر، قدرت‌ و نفوذ سیاسی‌ بسیار یافته بودند. اگرچه‌ او سعی‌ کرد مقتدرانه‌ کنترل‌ امور را در دست‌ گیرد، شورش‌های‌ این‌ دوره،‌ ضعف‌ هرچه‌ بیشتر حکومت‌ مرکزی‌ را سبب شد‌. در ۱۱۵۱ق نادرشاه‌ افشار به‌ هند لشکرکشی‌ کرد و در جنگ‌ کرنال‌ محمدشاه‌ را شکست‌ داد و وی کوه نور و تخت طاووس را به نادر پیش‌کش کرد. و نادرشاه‌ پس‌ از فتح‌ دهلی‌ دوباره‌ تاج‌ و تخت‌ را به‌ محمدشاه‌ واگذار کرد. محمدشاه‌ در ۱۱۶۱ق احمدشاه‌ اَبدالی‌ را که‌ به‌ هند لشکر کشیده‌ بود، در جنگ‌ سرهند شکست‌ داد و این‌ آخرین‌ موفقیت‌ سیاسی‌ ـ نظامی‌ وی‌ بود و یک‌ ماه‌ بعد درگذشت‌. او را در حیاط‌ مقبرۀ‌ نظام‌الدین‌ اولیاء در دهلی‌ به‌خاک‌ سپردند. محمدشاه‌ آخرین‌ پادشاه‌ مقتدر سلسلۀ‌ تیموریان‌ شبه‌قاره‌ بود.