مصر باستان، هنر

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

مصر باستان، هنر

مجسمه ابوالهول و هرم خفرع

هنر مصر باستان به سه دورۀ اصلی تقسیم می‌شود: پادشاهی‌های قدیم، میانه، و نوین، که از حدود ۳هزار سال پ‌م آغاز شد و ۲هزار سال ادامه یافت. در طول این مدت با وجود برخی تحولات سبْکی، استمرار درخورِ توجهی در هنر این سرزمین حفظ گردید، که بازتابی است از یک جامعۀ عمیقاً دینی و سنتّی. مجسمه‌ها و نقاشی‌ها، کلاً از ضابطه‌های سبْکی، و مقررات سخت و نمادهای دینیِ مبتنی‌بر اعتقاد به زندگی پس از مرگ، صور آرمانی‌ مُردگان و خویشان و خدمتگزاران و متعلقّاتشان، تبعیّت می‌کنند. در دوران افول تدریجی قدرت مصر، شیوۀ هنری آن، محافظه‌کارانه و تابع دین باقی ماند؛ لیکن مهارت‌های فنی و تولیدات فراوان هنری همچنان افزایش یافت. بیشتر مجموعه‌های هنری مصر در موزۀ ملی قاهره[۱]، و موزۀ بریتانیا[۲]، لندن، نگهداری می‌شوند.

دورۀ آغازین سلسلۀ پادشاهی، و قلمرو باستان[۳] (۲۹۲۰ تا ۲۱۳۴پ‌م). هنر این دوره در مجسمۀ یادمانیِ ابوالهول بزرگ[۴] در جیزه[۵] (ح ۲۵۳۰پ‌م) متجلّی گردیده است. این مجسمه، پیکر غول‌آسای شیری با سر انسان است که در صخره‌ای سنگی کنده‌کاری شده است؛ طول این مجسمه ۵۶.۴ متر، و ارتفاع آن ۱۹.۲ متر است، و از معبر هرم خِفرَع[۶] نگهبانی می‌کند. مجموعه‌ای غنی از اشیای دفن‌شده در کنار مردگان، از این دوران به‌‌دست آمده است، که جامه، زیورآلات، جواهر، سلاح، و مجسمه‌هایی از سنگ و فلزات قیمتی را دربر‌می‌گیرد. قواعد سبْکیِ خاصّی بر نقاشی مصر حاکم بوده است، همچون بازنمایی سر و ران‌ها و پاهای انسان از نیم‌رخ، و شانه‌ها و چشمان درشت‌شده از روبه‌رو. دیوارنگاره‌های غازهای مدوم[۷] (موزۀ ملی، قاهره) متعلق به حدود ۲۵۳۰پ‌م، صحنه‌های پرنشاط متنوعی از زندگی آن عصرند. 

سلطنت ميانه (سلطنت ميانه[۸]) (۲۰۴۰ـ۱۶۴۰پ‌م). در این دوره مصر علیا و سفلی، تحت سلطۀ یک فرمانروا اتحاد یافت. مقبره‌های تراشیده‌شده از سنگ، تلاش در دست‌یابی به واقع‌گرایی[۹] در دیوارنگاره‌ها، و درکی عمیق‌تر در مجسمه‌سازی از تک‌چهره، همچون سردیس سِسوستریس سوم[۱۰] (موزۀ ملی، قاهره)، از دستاوردهای این دوره است. پیکره‌هایی که در ردایی پیچیده شده‌اند و فقط سر، دو دست، و دو پای آن‌ها از پوشش بیرون مانده، از دیگر نمونه‌های این دوره‌اند.

سلطنت نوين (سلطنت نوين[۱۱]) (۱۵۵۰ـ۱۰۷۰پ‌م). این دوره بازنمودی است از شیوه‌ای مهذّب‌تر در نقاشی، و ظرافت در جواهرسازی و اثاث خانه. در دورۀ طلایی سلسله پادشاهی هجدهم (۱۵۵۰ـ۱۰۷۰پ‌م) معابد کارنک[۱۲] و لوکسور[۱۳]، و هزارخَم مقابر در درّۀ شاهان[۱۴] بنا گردید. فرعون‌های آن دوران آخِناتون[۱۵] و تحوت‌عَنخ‌آمون[۱۶] شیوه‌ای افراطی را بنا نهادند؛ از آثار این دوره‌اند: کنده‌کاری‌های مخلوقات خداگونه؛ مجسمۀ آخِناتون؛ تابوتی از طلا برای جسد مومیایی‌شدۀ تحوت‌عَنخ‌آمون (ح ۱۳۵۲ـ۱۳۶۱پ‌م؛ موزۀ ملی، قاهره)؛ و سردیس ملکه نِفِرتیتی[۱۷]، همسر اخناتون (ح ۱۳۶۰پ‌م؛ موزۀ باستان‌شناسی فلورانس[۱۸]). مجسمه‌های یادمانی رامسس دوم[۱۹] از آثار قرن ۱۳پ‌م تاریخ‌گذاری، و در ابوسیمبل یافت شده‌اند.

 


  1. National Museum, Cairo
  2. British Museum
  3. Old Kingdom
  4. Great Sphinx
  5. El Gîza
  6. Khafre
  7. Geese of Medum
  8. Middle Kingdom
  9. realism
  10. Sesostris III
  11. New Kingdom
  12. Karnak
  13. Luxor
  14. Valley of the Kings
  15. Akhenaton
  16. Tutankhamen
  17. Nefertiti
  18. Museo Archaeologico, Florence
  19. Ramses II