منطقیات فارابی

مَنْطِقیاتِ فارابی
تألیف فارابی، رساله‌هایی به عربی، در منطق. این مجموعه مشتمل بر ۱۸ رساله و ۲ شرح از فارابی بر بخش العبارة و القیاس ارسطو است که به ضمیمۀ آن شروح ابن باجه بر فارابی، شرح جرجانی بر قیاس و تحلیل، و شرح ابن رشد بر برهان چاپ شده است. بخش رسائل آن دربردارندۀ این رسائل است: ما ینبغی أن یقدم قبل تعلّم‌الفلسفه، التوطئه، فصول تشتمل علی جمیع ما یضطر الی معرفته، ایساغوجی، مقولات، عبارة، قیاس، قیاس صغیر، امکنۀ مغلطه، تحلیل، برهان، شرایط یقین، جدل، خطابه، صناعت شعرا، شعر، تناسب، تألیف و بالاخره علم‌الحقایق. رسائل فارابی در منطق افزون بر ایجاز و سلاست کم‌نظیر و طرح واضح مباحث، از یک‌سو حدّ واسط آشنایی فلاسفۀ پس از او با منطق ارسطو است و از سوی دیگر چگونگی طرح مباحث آن، اثر چشم‌گیری در تدوین منطق پس از او داشته است، تا بدان‌جا که هم‌اکنون نیز پاره‌ای از مباحث آن همچون نسب قضایا دربردارندۀ استوارترین مباحث منطق است. این اثر در ۳ جلد به‌کوشش محمدتقی دانش‌پژوه به‌چاپ رسیده است (تهران، ۱۴۰۸ق).