نوربخشیه

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

نوربخشیّه
از فرقه‌های منشعب از سلسلۀ معروفیه منسوب به سیدعلاءالدین محمد معروف به نوربخش. این فرقه و نیز فرقۀ ذهبیه درحقیقت دو انشعاب از سلسلۀ کبرویه‌اند. در تواریخ تصّوف آورده‌اند که چون خواجه‌اسحاق خُتّلانی، خلافت خود را به سیّد نوربخش وانهاد، و میرشهاب‌الدّین عبدالله بُرزش آبادی مشهدی، دوست دیگر و نزدیک ختلانی، این خلافت را نپذیرفت، عملاً کبرویان به دو طایفه تقسیم شدند: طایفه‌ای که قطبیّت نوربخش را پذیرفتند و از این‌رو، خود را نوربخشیّه خواندند، و طایفه‌ای که با سرسپردن به مشهدی، فرقۀ ذهبیّۀ اغتشاشیه را پدید آوردند. به هر روی، کرسی‌نامۀ مشایخ این سلسله چنین است: ۱. سیّدمحمّد نوربخش؛ ۲. اسحاق ختلانی؛ ۳. میر سیّدعلی همدانی؛ ۴. محمود مزدقانی؛ ۵. علاءالدوله سمنانی؛ ۶. عبدالرحمن اسفراینی؛ ۷. احمدجورفانی؛ ۸. علی لالا؛ ۹. نجم‌الدین کبری؛ ۱۰. عماربن یاسر بدلیسی؛ ۱۱. ابوالنجیب سهروردی؛ ۱۲. احمد غزالی؛ ۱۳. ابوبکر نسّاج؛ ۱۴. ابوالقاسم گرکانی؛ ۱۵. ابوعثمان مغربی؛ ۱۶. ابوعلی کاتب؛ ۱۷. ابوعلی رودباری؛ ۱۸. جنید بغدادی؛ ۱۹. سرّی سقطی؛ ۲۰. معروف کرخی. شیخ محمّد لاهیجی، صاحب مفاتیح‌الاعجاز و خلیفۀ بلافصل سیدنوربخش، از معروف‌ترین مشایخ این سلسله است. در بعضی کرسی‌نامه‌ها، شیخ بهایی و فیض کاشانی را دو تن از سه خلیفۀ شیخ محمّد مؤمن سدیری، از مشایخ این سلسله، دانسته‌اند، امّا این مطلب از نظر زمانی صحیح نمی‌نماید. همزمان با روی کار آمدن صفویه، شاه سید قاسم فیض بخش ( ـ۹۱۷ق)، نوۀ سید محمد نوربخش، آشکارا گرایش خود را به مذهب تشیع اعلام داشت و فرقۀ نوربخشیه رونق فراوان یافت. این فرقه در گسترش تشیع در هندوستان و منطقۀ کشمیر نقش مهمی داشته است. این طریقت در اواخر حکومت صفویه تحت فشار قرار گرفت و از رونق آن کاسته شد و هیچ‌گاه نتوانست شکوفایی اوایل صفویه را بازیابد.