کتیبه های کرتیر
کتیبه‌های کَرْتیر
(یا: کردیر) چهار سنگ‌نبشته به فارسی میانه (پهلوی) و خط پهلوی کتیبه‌ای یا منفصل، حک شده به دستور کرتیر، موبد پرنفوذ اوایل دورۀ ساسانی، در نقش رجب، کعبۀ زردشت، سرمشهد، و نقش رستم. کتیبه‌های کرتیر، که به فرمان پادشاهی نگاشته نشده‌اند و کار یک رهبر دینی‌اند، کلاً دو موضوع عمده را دربردارند ۱. معرفی کرتیر و القاب و عناوینی که داشته و شرح کارهایی که در زمان شش پادشاه ساسانی، که با آن‌ها هم‌عصر بوده، انجام داده است و نیز کارهایی که در مقام اصلاحگر دینی برای استقرار دوبارۀ آیین مزدایی پاک کرده است، نظیر تعقیب و آزار پیروان ادیان بیگانه؛ ۲. شرح سفر آسمانی (معراج) او. کرتیر در پایان کتیبه‌ها از خواننده می‌خواهد که همانند او نسبت به ایزدان راست و راد و در دین استوار باشد. این سنگ‌نبشته‌ها به سبب دربرداشتن فهرستی از ایالت‌های دورۀ ساسانی نیز اهمیت دارند. چهار کتیبۀ کرتیر عبارت‌اند از ۱. کتیبۀ کرتیر در نقش رجب، کتیبه‌ای ۳۱سطری در نقش رجب، در دامنۀ کوه رحمت، در حدود سه کیلومتری شمال تخت جمشید، که در کنار نقش اردشیر اوّل ساسانی نگاشته شده و در سمت چپ آن تصویر کرتیر بر صخره دیده می‌شود. در پایان کتیبه نام دبیر کرتیر، بوختگ، آمده است. ۲. کتیبۀ کرتیر در کعبۀ زردشت، کتیبه‌ای نوزده سطری در ضلع شرقی دیوار کعبۀ زردشت در نقش رستم، در فارس، در زیر کتیبۀ شاپور ساسانی اول نگاشته شده است. ۳. کتیبۀ کرتیر در سرمشهد، سنگ‌نبشته‌ای ۵۸سطری، در بالای نقشی از صحنۀ شیرکُشی بهرام دوم ساسانی (خود کرتیر نیز در این صحنه دیده می‌شود) در سرمشهد، در ۳۶کیلومتری جرّه و حدود ۸۰کیلومتری کازرون، نگاشته شده است. شرح کامل معراج در این کتیبه آمده است. کتیبۀ کرتیر در نقش رستم، در ۷۹ سطر که آسیب بسیار دیده و در زیر نقش‌برجستۀ کرتیر در نقش رستم، در فارس، نگاشته شده است. از میان چهار کتیبۀ کرتیر، احتمالاً کتیبۀ سرمشهد، از نظر زمانی، از همه قدیم‌تر و پس از آن به ترتیب، کتیبه‌های نقش رستم، کعبۀ زردشت و نقش رجب قرار دارند. تمامی این کتیبه‌ها به فرانسوی ترجمه شده‌اند. (ژینیو، ۱۹۹۱).