گویان

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

گویان (Guyana)

گویان
نام فارسی گویان
نام لاتین Guyana
نظام سیاسی جمهوری چندحزبی با یک مجلس قانون‌گذاری
جمعیت ۷۸۴,۸۹۴ نفر
موقعیت  کرانۀ شمالی امریکای جنوبی
پایتخت جورج‌ تاون
تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) ۳.۶ 
رشد سالانه (درصد) ۰.۲
شهرهای اصلی  جورج‌تاون، نیو آمستردام و لیندن
زبان  انگلیسی
دین مسیحیت
مساحت (کیلومتر مربع) ۲۱۴,۹۷۰
آبشار کايتور، گويان
آبشار کايتور، گويان
آبشار کايتور، گويان

موقعیت. کشور کوچک گویان در کرانۀ شمالی امریکای جنوبی جا دارد. کشورهای سورینام در شرق، برزیل در جنوب و جنوب غربی، ونزوئلا در غرب، و اقیانوس اطلس در شمال شرقی آن واقع‌اند. این کشور ۲۱۴,۹۷۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و پایتخت آن شهر جورج‌ تاون[۱] است.

سیمای طبیعی. جلگۀ ساحلی گویان را اراضی پست باتلاقی که طول آن به حدود ۴۳۵ کیلومتر می‌رسد تشکیل داده و بر ارتفاع زمین‌های درون‌بومی آن رو به غرب و جنوب افزوده می‌شود. کوه‌های پاکارایما[۲] که در نواحی مرزی ونزوئلا و برزیل واقع‌اند با قلۀ رورایما[۳]، ۲,۸۱۰ متر، واقع در نقطۀ مشترک مرزی سه کشور گویان، ونزوئلا و برزیل بلندترین ناحیۀ این کشور را تشکیل می‌دهند. کوه‌های سِرا آکارایی[۴]، کاموآ[۵]، و آموکو[۶]، با ارتفاع حداکثر ۶۱۰ متر، مرزهای جنوبی این کشور را پدید می‌آورند و رودخانه‌های بسیاری، که همگی از جنوب به شمال و از غرب به شمال شرقی و شمال جریان دارند، شبکۀ زهاب‌های این سرزمین را تشکیل می‌دهند و آن را در ردیف پرآب‌ترین نواحی جهان قرار می‌دهند و به همین علت کشور مزبور را گویان یا سرزمین آب می‌نامند. رودخانۀ اسکوئیبو[۷]، با درازای ۱,۰۱۴ کیلومتر که از کوه کاموآ در جنوب سرچشمه می‌گیرد و به اقیانوس اطلس می‌ریزد، بلندترین رودخانۀ گویان است و ریزابه‌های متعدد آن، ازجمله رودخانۀ پوتارو[۸] که آبشار معروف کایِتور[۹]، با بلندی ۲۵۰ متر، در آن واقع است، و نیز رودخانه‌های مازارونی[۱۰]، بربیس[۱۱]، و رودخانۀ مرزی کورانتاین[۱۲]، در مرز سورینام، ازجمله رودخانه‌های مهم این کشور به‌شمار می‌آیند. بیشتر اراضی کشاورزی گویان و نیز اکثر جمعیت این کشور در جلگه‌های ساحلی که با دیواره‌سازی و احداث کانال‌های متعدد از فرورفتن به زیر آب محافظت می‌شود متمرکز شده‌اند و جورج‌تاون، نیو آمستردام[۱۳] و لیندن[۱۴] از شهرهای مهم آن هستند. جنگل‌های انبوه درون‌بومی گویان، که از دستبرد سوداگران چوب در امان مانده است، ازجمله بکرترین جنگل‌های روی زمین به‌شمار می‌آیند و زیستگاه بسیار امنی برای حیات‌وحش این سرزمین محسوب می‌شود.

اقتصاد. گویان دارای اقتصاد ترکیبی است و تلاش گردانندگان کشور در سال‌های اخیر بر آن بوده که خود را از نوسانات بازارهای خارجی دور نگه‌ دارند. کشاورزی نواحی ساحلی در اقتصاد گویان نقش ارزنده‌ای دارد و کشتزارهای وسیع نیشکر حاکی از اهمیت آن است. برنج و نارگیل از دیگر فرآورده‌های مهم کشاورزی گویان است. درۀ روپونونی[۱۵] واقع در جنوب غربی کشور به دامپروری اختصاص یافته و صنایع آن عمدتاً بر استخراج معادن بوکسیت استوار است که غنی‌ترین و مرغوب‌ترین کانی صادراتی گویان محسوب می‌شود. تصفیۀ شکر، شستن رسوبات رودخانه‌ها برای به‌دست‌آوردن الماس، تولید سوخت و لوازم خانگی، بهره‌گیری از نیروی برقابی[۱۶] و ساخت هواپیماهای سبک ازجمله فعالیت‌های صنعتی این کشور است.

حکومت و سیاست. کشور گویان دارای نظام جمهوری چندحزبی با یک مجلس قانون‌گذاری است. مجلس ملی گویان از ۵۳ عضو انتخابی و دوازده عضو انتصابی تشکیل شده که هر پنج سال یک بار با آرای عمومی انتخاب می‌شوند. رئیس‌جمهور را مردم برای یک دورۀ پنج‌ساله انتخاب می‌کنند و رهبر حزب اکثریت سِمت نخست‌وزیری و مسئولیت اجرایی کشور را برعهده دارد.

مردم و تاریخ. جمعیت گویان حدود ۷۸۴,۸۹۴ نفر است (۲۰۱۰) و تراکم آن به ۳.۶ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. ۵۲ درصد از مردم گویان را هندی‌های آسیایی‌تبار تشکیل داده‌اند و ۵۷ درصدشان مسیحی، و ۷۲.۵ درصد از آنان روستانشین‌اند و زبان رسمی آنان انگلیسی است. رشد جمعیت آن ۰.۲ درصد و میانگین امید به زندگی ۶۳ سال است و ۹۸.۵درصد مردم گویان باسوادند. آراواک‌ها و کاریب[۱۷]ها نخستین بومیان ساکن گویان‌اند. هلندی‌ها در ۱۶۱۶ اولین قلعۀ مسکونی را در ساحل گویان بنا نهادند و نخستین نمایندگی کمپانی هند غربی هلند را در ۱۶۲۰ در آن‌جا تأسیس کردند. انگلیسی‌ها، در ۱۷۹۶ هلندی‌ها را از گویان بیرون راندند و خود جای آنان را گرفتند و بردگان افریقایی را در کشتزارهای خود به‌کار گماردند. بردگان مزبور در مقابل کار توان‌فرسا و اقلیم نامساعد گویان تاب نیاوردند و به جنگل‌ها گریختند و اربابان انگلیسی ناگزیر به استخدام کارگران ارزان‌قیمت هندی، چینی، و جاوه‌ای رو آورند. پس از پایان جنگ جهانی دوم، جنبش‌های استقلال‌طلبانۀ گویانی‌ها آغاز شد و در ۲۶ مه ۱۹۶۶ انگلیسی‌ها استقلال گویان را به رسمیت شناختند؛ به این ترتیب، سرزمین مزبور به یکی از کشورهای عضو جامعۀ مشترک‌المنافع بریتانیا مبدل شد.

 


  1. George Town
  2. Pacaraima
  3. Roraima
  4. Serra Acarai
  5. Kamoa
  6. Amuku
  7. Essequibo
  8. Potaro
  9. Kaieteur
  10. Mazaruni
  11. Berbice
  12. Courantyne
  13. New Amsterdam
  14. Linden
  15. Rupununi
  16. hydro electric
  17. Carib