رژی، کمپانی
رِژی، کمپانی
نام شرکتی انگلیسی که در دوران سلطنت ناصرالدین‌شاه به انعقاد قراردادی استعماری با دولت ایران اقدام کرد. ناصرالدین‌شاه در سفر سوم خود به اروپا، امتیاز خرید و فروش توتون و تنباکو را به ماژور تالبوت انگلیسی، صاحب شرکت رژی داد. پس از عقد قرارداد، در ۱۳۰۹ق تالبوت به ایران آمد و ظرف مدت کوتاهی، دفاتر شرکت و کارکنان آن در سراسر کشور به فعالیت پرداختند. تأسیس شرکت با مخالفت بازرگانان و علمای ایران روبه‌رو شد. شرکت در مقابل مخالفت مردم شدت عمل به‌خرج داد و اعلام کرد هیچ‌کس حق ندارد توتون و تنباکوی خود را، چه کلی و چه جزئی، به‌غیر شرکت بفروشد. همچنین خرید عمده را نیز ممنوع کرد و تخطی از قوانین شرکت را موجب مؤاخذه دانست. مأموران شرکت مردم را برای فروش اجباری محصولات خود و اطاعت از تصمیمات شرکت تحت فشار قرار دارند و این امر سبب اعتراض شدید علمای برخی از شهرها و درگیری‌هایی در شهرهای تبریز، مشهد، شیراز، اصفهان، و تهران گردید و تظاهرات وسیعی در مخالفت با قرارداد صورت گرفت. تظاهرات به‌‌سرعت گسترش یافت و پاره‌ای از بازرگانان، تنباکوهای خود را آتش زدند. میرزای شیرازی و حاجی میرزا حسن آشتیانی طی حکمی استعمال توتون و تنباکو را در سراسر ایران تحریم کردند. متعاقب آن بسیاری از مردم، حتی در حرمسرای شاهی از کشیدن توتون و تنباکو خودداری کردند و قلیان‌ها را در اعتراض به عملکرد شرکت در شهرها شکستند. شاه ناگزیر تحت فشار شدید داخلی و خارجی امتیاز مذکور را لغو کرد. میرزای شیرازی پس از اطمینان از لغو کامل قرار داد، فتوای تحریم را نیز فسخ کرد. لغو امتیاز موجب تیرگی روابط ایران و انگلیس شد. دولت ایران ناچار شد ۵۰۰هزار لیره به شرکت غرامت بپردازد و این مبلغ را از روسیه وام گرفت. واقعۀ تحریم تنباکو از قیام‌های سیاسی مهم دورۀ قاجار است. نیز ← رژی،_قرارداد