آلودگی هوا
آلودگی هوا (air pollution)
آلودگی جوّ به سبب رهاشدن سهوی یا عمدی گسترۀ وسیعی از مواد سمی در هوا. اغلب میزان مواد رهاشده در منطقه‌ای خاص نسبتاً زیاد است، به‌نحوی که اثرات زیان‌آور آن بیشتر جلب‌نظر می‌کند. هزینۀ جلوگیری از رهاکردن آلاینده‌ها در هوا سرسام‌آور است از این‌رو معمولاً می‌کوشند تا به تدریج مقدار رهاکردن مواد را کاهش دهند و با استفاده از دودکش‌های بلند یا رهاکردن گه‌گاهی، حتی‌الامکان آن‌ها را سریع‌تر پراکنده کنند. یکی از آلاینده‌های عمده دی‌اکسید گوگرد (SO۲) از احتراق سوخت‌های فسیلی[۱] تولید می‌شود و یکی از علل اصلی آلودگی هوا است. این ماده در رطوبت جوّ حل می‌شود و اسید سولفورو (باران اسیدی[۲]) تولید می‌کند (SO۲+H۲O →H۲SO۳). بزرگ‌ترین عامل آلودگی هوا در بریتانیا اتومبیل‌هایند که مسبب تولید ۸۵ درصد منو اکسید کربن و ۴۵ درصد اکسید نیتروژن موجود در جوّ هستند. بنابه گزارش‌های دولتی، سالانه بیش از ۲۴هزار نفر در بریتانیا براثر آلودگی هوا می‌میرند (۱۹۹۸م). دیگر آلاینده‌های عمده اکسید‌های نیتروژن (NOx)اند که در اگزوز اتومبیل‌ها تولید می‌شوند و در تشکیل باران اسیدی سهیم‌اند. گاز مسموم‌کنندۀ منو اکسید کربن (CO) ناشی از سوختن ناقص مواد سوختی، که به خصوص در محل رفت‌وآمد زیاد اتومبیل‌ها فراوان است به ایجاد دود، مه فتوشیمیایی[۳] منجر می‌شود. آلودگی هوا ناشی از ترکیبات سرب ناشی از بنزین سرب‌دار، به خصوص تترا اِتیل سرب [Pb(C۲H۵)۴]، سبب کاهش یادگیری در کودکانی است که حوالی بزرگراه‌ها زندگی می‌کنند. آلودگی هوا ناشی از ذرات ریز [معلّق] (حدود چند دَه پیکومتر)، که بیشتر از اتومبیل‌ها پخش می‌شوند نیز از خطرهای عمده برای سلامتی به شمار می‌روند.
رویدادهای اخیر. شاید بدترین فاجعۀ آلودگی هوا که تاکنون در جهان به دست بشر رخ داده است، در سپتامبر ۱۹۹۷م در اندونزی، به سبب آتش‌سوزی مهیب جنگل، اتفاق افتاده باشد که براثر آن آلودگیِ دود در شهر پلنگ کارایا[۴] به ۷.۵ میلی‌گرم در متر مکعب رسید (تقریباً سه میلی‌گرم بیشتر از مه‌دودِ ۱۹۵۲م لندن، که در آن ۴هزار نفر هلاک شدند). آلاینده‌ها تا مالزی و دیگر کشورهای منطقه هم پراکنده گردیدند. توافق‌نامۀ کیوتو[۵] در ۱۹۹۷م کشورهای صنعتی جهان را ملزم ساخت که تا سال ۲۰۱۲، میزان گازهای زیان‌آور رهاشدۀ خود به فضا را تا ۵.۲ درصد کاهش دهند. انتظار می‌رود که اروپا بالاترین میزان یعنی ۸ درصد و امریکا ۷ درصد و ژاپن ۶ درصد کاهش را اعمال کنند. این توافق شامل روسیه و اروپای شرقی نیز می‌شود. ارزیابی ۱۹۹۷م در مورد آلودگی موجود در خزه‌ها نشان داد که کشور اسلوواکی و جنوب لهستان[۶] آلوده‌ترین مناطق در اروپای مرکزی‌اند که میزان فلزات سنگینِ آلاینده ازجمله کادمیوم، سرب، مس، و روی در آن‌ها بسیار زیاد است. سبب این آلودگی وجود صنایع شیمیایی و ذوب فلز در اسلوواکی، شمال شرقی جمهوری چک، و لهستان است.