ابن قبه رازی، محمد بن عبدالرحمان (قرن ۳ق)

ابن قِبَه‌ رازی، محمد بن عبدالرحمان (قرن ۳ق)

محمد بن عبدالرحمان بن قبه رازی
شغل و تخصص اصلی	متکلم
دوره	قرن ۳ق
آثار	الانصاف فی الامامة؛ الردّ علی ابی علی الجبّائی؛ التعریف (در ردّ فرقۀ زیدیه)؛ المسئلة المفردة فی الامامة؛ نقض کتاب الاشهاد؛ النقض علی ابی الحسن علی بن احمد بن بشّار
گروه مقاله	دین اسلام

متکلم برجستۀ شیعه. از شاگردان ابوالقاسم عبدالله بن احمد کعبی و معاصر کلینی بود. در آغاز معتزلی بود و سپس به شیعه گروید. اطلاعات از احوال وی بسیار محدود است. در ری زندگی می‌کرده و در همان شهر در‌گذشته است. در نیمۀ دوم قرن سوم زندگی می‌کرده و شاید سالیانی از آغاز قرن چهارم را نیز درک کرده و به هر تقدیر، قبل از ۳۱۹ق وفات کرده است. وی را به مهارت در کلام ستوده‌اند و ظاهراً راوی حدیث نیز بوده است. ابن بطّه قمی، محدث آغاز قرن چهارم، او را از مشایخ حدیث خود خوانده است. در کتاب‌های شرح حال علمای شیعه از وی به عنوان رئیس جامعۀ شیعه در آن عصر یاد شده است. وی در هر دو زمینۀ مناظرات شفاهی و نگارش آثار کلامی در دفاع از عقاید و اصول مکتب تشیع فعالانه تلاش می‌کرده و درگیر بوده است. خدمات اساسی وی را به فکر شیعی، تلاش او در شالوده‌ریزی اساسی و قابل دفاع برای نظریۀ امامت شیعی دانسته‌اند. برخی از تشابه املایی نام او با صالح قُبّه، متکلم معتزلی قرن سوم، به خطا افتاده و وی را با ابن قبه یکی پنداشته‌اند حال آن‌که آن دو در دو زمان مختلف می‌زیسته‌اند. مهم‌ترین اثر وی الانصاف فی الامامة است. ابوالقاسم عبدالله بن احمد بن محمود بلخی معروف به کعبی ( ـ۳۱۹ق) ردیه‌ای بر الامامة نوشت وآن را اَلْمُسْتَرشِد فی الامامة نامید و سپس ابن قبه در ردّ آن المُستَثبِت فی الامامه را نوشت. ابوالقاسم بَلخی، باز در جواب، نقض‌المستثبت را تألیف کرد اما ابن قبه آن را ندید و درگذشت. از آثار دیگر وی الردّ علی ابی علی الجبّائی؛ التعریف (در ردّ فرقۀ زیدیه)؛ المسئلة المفردة فی الامامة؛ نقض کتاب الاشهاد؛ النقض علی ابی الحسن علی بن احمد بن بشّار.