آموزش عالی
آموزش عالی (higher education)
آموزش‌های پیشرفته، با پیش‌نیاز داشتن مدرک دیپلم متوسطه. آموزش عالی در ایران، معمولاً به دو شکل است: ۱. آموزش عالی کوتاه‌مدت که در مقطع کاردانی (فوق دیپلم) است و مدت آن دست‌کم دو سال است؛ و ۲. آموزش عالی بلندمدت که در سه مقطع کارشناسی (لیسانس)، کارشناسی ارشد ( فوق لیسانس) و دکتری است و مدت آن، در مقطع کارشناسی، دست‌کم چهار سال است. امروزه تحصیلات عالی پس از دورۀ کارشناسی (لیسانس) را دورۀ تحصیلات تکمیلی[۱] می‌نامند. آموزش عالی در ایران، به دو گروه بزرگ آموزش عالی دولتی و آموزش عالی غیردولتی (غیر انتفاعی) تقسیم می‌شود. آموزش عالی دولتی، دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر سازمان‌ها و وزارتخانه‌های دولتی را دربرمی‌گیرد و هزینۀ آن‌ها از منابع بودجۀ دولتی تأمین می‌شود. آموزش عالی غیردولتی، یا به عبارت دقیق‌تر، غیردولتیِ غیرانتفاعی، بخشی از آموزش عالی است که هزینه‌های آن از منابعی غیر از بودجۀ دولت، از بخش خصوصی، تأمین می‌شود. دانشگاه آزاد اسلامی و مؤسسات آموزش عالی غیردولتیِ غیرانتفاعی، ازجمله مؤسسات آموزش عالی غیردولتی‌اند. دستگاه‌های اجرایی آموزش عالی با عنوان دانشگاه، مجتمع آموزش عالی، مدرسۀ عالی، دانشکده مستقل، مرکز آموزش عالی، و آموزشکده اجرای دوره‌های آموزشی گوناگون را برعهده دارند. دوره‌های آموزش عالی، مؤسسات آموزش عالی شامل دوره‌های کاردانی، کارشناسی پیوسته، کارشناسی ناپیوسته، کارشناسی ارشد پیوسته، کارشناسی ارشد ناپیوسته، دکترای عمومی و دکترای تخصصی است. نخستین مؤسسه آموزش عالی ایران، دارالفنون تهران است که در ۱۲۶۸ق/۱۲۳۰ش تأسیس شد. پس از آن، حدود ۵۰ سال بعد، مدارس عالی دیگری چون مدرسه عالی علوم سیاسی (۱۲۷۹ش)؛ دارالمعلمین مرکزی (۱۲۹۸ش)؛ مدرسۀ عالی فلاحت و صنایع روستایی (۱۳۰۱ش)؛ مدرسه عالی تجارت و مدرسۀ عالی مهندسی (۱۳۰۵ش)، و دارالمعلمین عالی ( ۱۳۰۷ش) تأسیس شدند. در ۱۳۱۳ش، قانون اجازۀ تأسیس دانشگاه در تهران تصویب شد و از این پس دانشگاه مرکز اصلی آموزش عالی ایران شناخته شد. تا ۱۳۴۶ش، آموزش و پرورش کشور، اعم از آموزش و پرورش عمومی و متوسطه و عالی زیر نظر یک وزارتخانه اداره می‌شد. این وزارتخانه، که از زمان تأسیس دارالفنون ایجاد شده بود، به‌ترتیب، با نام‌های وزارت علوم، وزارت معارف، وزارت معارف و اوقاف، وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه و از ۱۳۱۹ش، وزارت فرهنگ خوانده می‌شد. از ۱۳۴۶ش، با تصویب قانون تأسیس وزارت علوم و آموزش عالی، وزارتخانۀ جدیدی با نام وزارت علوم و آموزش عالی تأسیس شد و آموزش عالی ایران استقلال یافت. پس از انقلاب اسلامی ایران (۱۳۵۷ش)، تغییرات و تحولات عمده‌ای در نظام آموزش عالی کشور به‌وجود آمد، ازجمله واگذاشتن آموزش پزشکی به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی؛ توسعۀ جغرافیایی آموزش عالی و ایجاد دانشگاه‌های متعدد در استان‌های کشور؛ ایجاد دانشگاه‌هایی با مأموریت خاص، مانند دانشگاه تربیت مدرس، به‌منظور تربیت اعضای هیئت علمی مورد نیاز دانشگاه‌ها؛ توسعۀ دانشگاه‌های غیرانتفاعی (خصوصی)، ازجمله دانشگاه آزاد اسلامی ایران؛ و توسعۀ آموزش از راه دور با تأسیس دانشگاه پیام نور.
- ↑ Postgraduate program