احمد بن علوان
احمد بن علوان ( -1267م) Ahmad ibn Alwan
قطب طریقت علوانیه. بن علوان در عهد ملک منصور عمر بن علی بن رسول که در 1229م به پادشاهی یمن رسید می‌زیست. پدرش منشی دیوان ملک مسعود بود و او نیز با تأثیر از پدر به کتابت اشتغال یافت. نحو و لغت و دیگر فنون ادبی را فراگرفت و نزد بزرگان علما و مشایخ صوفیه‌ی عصر خویش تملذ کرد. شاگردان و مریدان او در مناطق مختلف یمن پراکنده شدند و به همین دلیل در میان مشایخ صوفیه در یمن تا امروز، هیچ کس به اندازه‌ی او پیرو و مرید و خانقاه نداشته است. در خارج از یمن نیز طریقت شیخ احمد پیروان فراوانی دارد و آرامگاه وی در یفرس تا امروز زیارتگاه ده‌ها هزار تن است. شیخ احمد در عین گرایش و منش صوفیانه‌اش حاکمان بنی رسول را از ستم در حق مردم بر حذر می‌داشت و به عدالت دعوت می‌کرد.
تألیفات وی در سه حوزه می‌گنجند: تفسیر و تأویل، علم کلام، و تصوف. تصوف وی علاوه بر قرآن و سنت، از منابع شیعی و برخی طریقت‌های دیگر صوفیه، به ویژه مکتب ابن عربی و بایزید بسطامی و حلاج متأثر است. او بایزید بسطامی را دارای خاص‌ترین فهم در میان مسلمانان درباره‌ی توحید می‌شمرد و به آرای وی استناد می‌کرد. برخی پژوهشگران، طریقت علوانی را نزدیک به طریقت عبدالقادر گیلانی می‌دانند. زیرا وی با یک واسطه (شیخ عمر بن مسن) شاگرد عبدالقادر بوده است. زمانی که تألیفات شیخ احمد دست به دست در میان مردم رواج یافت، طریقت او به عنوان طریقتی که جامع همه‌ی طریقت‌های صوفیه در یمن بوده شناخته شد.
بن علوان معتقد است تصوف از صفاء مشتق است و مراد از آن صفای دل است. وی می‌گوید: کاخ تصوف دو ستون دارد: کمال تقوا و حسن سخاوت.
برخی از آثار برجای مانده از وی عبارتند از: التوحید الاعظم، کتاب الفتوح المصونة و الاسرار المکنونه، دیوان شعر، المهرجان و رساله‌ی الکبریت الاحمر.