احیاءالعلوم کبیر

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

اِحیاءُالعلوم کبیر (Instauratio magna)

دایرة‌المعارف‌گونه‌ای فلسفی، دربابِ روش‌های تجربی احیای دانش‌ها و فنون، به زبان لاتینی، نوشتۀ فرانسیس بیکن. این کتاب در شش بخش تدوین شده است؛ بخش‌های اول و دوم کتاب، به ترتیب با عنوان ارجمندی و رشد علوم و ارغنون جدید مستقلاً نیز به چاپ رسیده است. طرح‌واره‌هایی از بخش‌های ناتمام دیگر به‌جامانده که از آن میان بخش سوم با عنوان سیلوا سیلواروم پس از درگذشت مؤلف منتشر شده است. بیکن، چنانچه در مقدمه می‌گوید، کوشیده است بنیانی برای دانش به دست دهد. طرح کلی کتاب دربردارندۀ مضامینی است همچون طبقه‌بندی علوم، ارائۀ روشی نو برای تعبیر طبیعت از راه تبیین پدیدارهای آن‌‌ها، تاریخ طبیعی، جست‌وجوی قوانین از مجرای عقل، و حقایقی که به ابداع علم نهایی می‌انجامد. برخی از پژوهشگران، بیکن را به سبب تألیف احیاء‌العلوم کبیر بنیادگذار علم جدید می‌دانند. او را باید یکی از پیش‌گامان علم جدید بدانیم. کوشش‌های او در احیاء‌العلوم کبیر بر طبقه‌بندی و طرح کلی دانش‌ها در ادوار بعد، ازجمله در تلقی اصحاب دایرة‌المعارف از این مقوله تأثیر نهاد.