ارباب رعیتی، نظام

اَرباب‌رعیّتی، نظام (manorialism)

نوعی نظام اقتصادی، اجتماعی، و اداری حاکم بر اروپای قرون وسطا. ریشه‌های این نظام به قرن ۴م بازمی‌گردد. نظام ارباب‌رعیتی در قرن‌های ۱۱ و ۱۲م به اوج شکوفایی خود رسید و سپس طی روندی طولانی که به دورۀ جدید ختم شد رو به افول گذاشت. اگرچه این نظام از منطقه‌ای تا منطقۀ دیگر و از دوره‌‌ای تا دورۀ دیگر تفاوت می‌کرد، ولی گوهر آن را نظامی تشکیل می‌داد که در چارچوب آن، زمین یا ملک اربابی در مالکیت اربابی بود که آن را بین کشاورزان منفردی که در آن کشت می‌کردند، تقسیم می‌کرد؛ و کشاورزان نیز، در مقابل، پول و محصول و خدماتی به ارباب عرضه می‌کردند. نظام ارباب‌رعیتی غالباً با فئودالیسم همراه بود ولی نباید آن دو را با هم اشتباه گرفت. فئودالیسم نوعی ساختار سیاسی و حقوقی بود که روابط میان سطوح گوناگون اشراف را سر و سامان می‌بخشید و ساختار آن از سطح دهقانان فراتر نمی‌رفت. وانگهی، فئودالیسم در آغاز حول مناسبات آزاد و غیرموروثی دور می‌زد، حال آن‌که نظام ارباب‌رعیتی از روابط موروثی میان دهقانان و اربابان‌شان تشکیل می‌شد.

---