اقبال لاهوری، محمد (سیالکوت ۱۸۷۳ـ لاهور ۱۹۳۸)
اقبال لاهوری، محمّد (سیالکوت ۱۸۷۳ـ لاهور ۱۹۳۸)
| محمد اقبال لاهوری | |
|---|---|
| زادروز |
سیالکوت ۱۸۷۳م |
| درگذشت | لاهور ۱۹۳۸م |
| ملیت | پاکستانی |
| تحصیلات و محل تحصیل | دکترای فلسفه- دانشگاه کیمبریج |
| شغل و تخصص اصلی | شاعر |
| شغل و تخصص های دیگر | فیلسوف- سیاستمدار |
| آثار | رموز بیخودی (۱۹۱۸)؛ علم اقتصاد (۱۹۰۳)؛ احیای فکر دینی در اسلام |
| گروه مقاله | ادبیات فارسی |
| جوایز و افتخارات | دریافت عنوان سر (۱۹۲۲) |
متفکر، سیاستمدار، ادیب و شاعر فارسی‌گوی شبه‌قاره. در ۱۸۹۸ از دانشکدۀ دولتی لاهور مدرک کارشناسی و در ۱۸۹۹ در رشتۀ فلسفه دانشنامۀ کارشناسی ارشد گرفت و در دانشکدۀ زبان‌های شرقی پنجاب با سمت دانشیار زبان و ادبیات عرب مشغول به‌کار شد. در ۱۹۰۵ برای ادامۀ تحصیل به لندن رفت و موفق به اخذ دانشنامۀ دکتری فلسفه از دانشگاه کیمبریج شد. وی هم‌زمان در رشتۀ حقوق نیز درس خواند و در ۱۹۰۸ پروانۀ وکالت گرفت و در همان سال به وطن بازگشت و به‌تدریس و وکالت پرداخت. در ۱۹۲۲ لقب «سِر» گرفت. در ۱۹۲۶ وارد فعالیت‌های سیاسی شد و از ۱۹۲۷ تا ۱۹۳۰ عضو شورای قانون‌گذاری پنجاب بود. در ۱۹۳۰ به ریاست اجلاس مسلم‌لیگ در الله‌آباد انتخاب شد و ریاست کنفرانس احزاب اسلامی لاهور را هم برعهده داشت. اقبال درپی استقلال مسلمانان شبه‌قاره و تاسیس دولت مستقل اسلامی در شمال هند بود و با همکاری‌های سیاسی مسلمانان و مسلم‌لیگ با کنگرۀ هند به مخالفت برخاست. در ۱۹۳۶ بار دیگر به‌سمت رئیس ایالتی حزب مسلم‌لیگ پنجاب برگزیده شد و در ۱۹۳۸ در لاهور و دیگر شهرهای بزرگ شبه‌قاره جشن «روز اقبال» برگزار کردند. او همچنین بر جنبشی که به پیدایش پاکستان انجامید تأثیر گذاشت. اقبال زبان‌های مختلف ازجمله آلمانی، اردو، فارسی، عربی و انگلیسی را می‌دانست و سخنرانی‌ها و آثار علمی‌اش به زبان انگلیسی بود. وی در شعر و ادب فارسی نیز توانا بود و از سرآمدان شعر فارسی در شبه‌قاره به‌شمار می‌رفت. نخستین مجموعه اشعارش به فارسی با نام اسرار خودی در ۱۹۱۵ منتشر شد و پس از آن مثنوی رموز بیخودی به‌چاپ رسید (۱۹۱۸). وی در اشعار فارسی و اردوی‌اش متأثر از شاعرانی چون سنایی، سعدی، حافظ و مولوی بوده و برخی اشعارش ابیاتی از آنان را تضمین و اقتفا کرده است. وی در بسیاری از اشعار خود مسلمانان و مردمان مشرق‌زمین را به بازگشت به خویشتن و فرهنگ خودی در برابر غرب فراخوانده است. از دیگر آثار اوست: توسعه و تکامل مابعدالطبیعه در ایران که با عنوان سیر فلسفه در ایران ترجمه و چاپ شده است (تهران، ۱۳۴۷ش)؛ پیام مشرق، شعر فارسی (۱۹۲۳)؛ زبور عجم، شعر فارسی (۱۹۳۷)؛ جاویدنامه، شعر فارسی (۱۹۳۲)؛ پس چه باید کرد ای اقوام شرق؟، شعر فارسی (۱۹۳۶)؛ ارمغان حجاز، مجموعه شعری به فارسی و اردو (۱۹۳۸)؛ احیای فکر دینی در اسلام به زبان انگلیسی که توسط احمد آرام به فارسی ترجمه شده است (تهران، ۱۳۴۶ش)؛ علم اقتصاد (۱۹۰۳)؛ مجموعه مقاله‌هایی به زبان‌های اردو و انگلیسی با عنوان مضامین اقبال (۱۹۴۵)؛ افکار و عقاید اقبال که مجموعۀ مقالات، سخنرانی‌ها و نامه‌هاست (۱۹۶۴).