الجزایر
| الجزایر | |
|---|---|
| نام فارسی | الجزایر |
| نام لاتین | Algeria |
| نظام سیاسی | جمهوری چند حزبی با دو مجلس قانون‌گذاری |
| جمعیت | ۳۶,۳۰۰,۰۰۰ نفر |
| موقعیت | افریقای شمالی |
| پایتخت | الجزیره |
| تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع) | ۱۵.۲ |
| رشد سالانه (درصد) | ۱.۵ |
| شهرهای اصلی | الجزیره، وَهران (اوران)، عَنّابِه، قُسَنطینه، سِطیف، تیزی‌اوزو، اِم سیلا، بَطنَه، بجایا (بجایه)، شلیف |
| زبان | عربی |
| گروه‌های قومی | بربرهای عرب |
| دین | اسلام |
| مساحت (کیلومتر مربع) | ۲,۳۸۱,۷۴۰ |
الجزایر (Algeria)
موقعیت. جمهوری الجزایر در افریقای شمالی و در ساحل جنوب غربی دریای مدیترانه جای دارد. این سرزمین از شمال به دریای مدیترانه، از شرق به تونس و لیبی، از جنوب به نیجریه و مالی و از غرب به موریتانی، صحرای غربی، و مغرب محدود است. الجزایر، بعد از سودان، دومین کشور پهناور قارۀ افریقا است و ۲,۳۸۱,۷۴۰ کیلومتر مربع مساحت دارد و شهر الجزیره پایتخت آن است.
سیمای طبیعی. سرزمین الجزایر از نظر جغرافیایی به چهار بخش جلگۀ ساحلی[۱]، کوه‌های اطلس، صحرا[۲] و کوهستان هقار (هوگار)[۳] تقسیم می‌شود: ۱ـ جلگۀ ساحلی که در کرانۀ جنوبی دریای مدیترانه جا دارد، عرض آن ۸۰ تا ۱۹۰ کیلومتر است و از جنوب به کوه‌پایه‌های شمالی رشته‌کوه‌های اطلس محدود می‌شود. بهترین اراضی قابل کشت الجزایر در همین بخش قرار دارد و شلیف تنها رودخانۀ دایمی و مهم الجزایر، با درازای ۷۲۵ کیلومتر که از کوه‌های اطلس سرچشمه می‌گیرد و به دریای مدیترانه می‌ریزد، در این بخش جریان دارد ۲ـ کوه‌های اطلس که به گویش محلی تِل[۴] نامیده می‌شود، در جنوب جلگۀ ساحلی قرار دارد و به موازات خط ساحلی از جنوب غربی به سوی شمال شرقی و شرق کشیده شده است. دامنه‌های جنوبی و شرقی این کوه‌ها به صحرای بزرگ ختم می‌شوند و بلندترین قلۀ کوه‌های مزبور، با نام جبل شلیا[۵]، ۲,۳۳۱ متر ارتفاع دارد. ۳ـ بخش صحرا که حدود ۸۰ درصد از مساحت کشور را در بر می‌گیرد، شامل صحراهای بزرگ غربی و شرقی، صحرای ایگیدی[۶]، و صحرای شیخ است و شاخه‌هایی از صحرای بزرگ افریقا محسوب می‌شوند. صحراهای بزرگ غربی و شرقی، از شمال به کوه‌های اطلس و از جنوب به کوهستان هقار محدود است. ریزابه‌های ارتفاعات اطلس و احجار در بارندگی‌های شدید، در قسمت‌های پست این نواحی جمع می‌شوند و دریاچه‌های شور موقتی و وسیعی را با نام شط، پدید می‌آورند. بخش صحرا از نظر منابع زیرزمینی، به‌ویژه نفت و گاز، بسیار غنی و درخور توجه است و به همین سبب الجزایر را در ردیف یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت و گاز جهان قرار داده است. ۴ـ کوهستان هقار در جنوب شرقی کشور قرار گرفته و کوه تهات[۷] با بلندی ۳,۰۰۲ متر، مرتقع‌ترین قلّۀ آن و بلندترین نقطۀ کشور محسوب می‌شود. صحرای بزرگ افریقا در جنوب، صحرای شیخ در غرب، و صحرای بزرگ شرقی در شمال آن قرار دارند؛ و کوه‌های تیبستی[۸] واقع در کشور چاد، دنبالۀ شرقی آن را تشکیل می‌دهد. کشور الجزایر به ۴۸ استان تقسیم می‌شود و الجزیره، وَهران (اوران)[۹]، عَنّابِه[۱۰]، قُسَنطینه، سِطیف[۱۱]، تیزی‌اوزو[۱۲]، اِم سیلا[۱۳]، بَطنَه[۱۴]، بجایا[۱۵] (بجایه)، و شلیف از عمده‌ترین شهرهای آن هستند. جلگۀ ساحلی الجزایر اقلیم مدیترانه‌ای دارد؛ تابستان‌های آن گرم و خشک و شرجی و بارندگی‌های آن منحصر به زمستان است و مقدار آن بین ۴۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌متر است. نواحی جنوبی کوه‌های اطلس کلا خشک و کم‌آب[۱۶] است و وزش باد گرم و خشک سیروکو[۱۷]، که به زبان محلی شهیلی[۱۸] گفته می‌شود، از ویژگی‌های اقلیمی آن است. میانگین دمای شهر الجزیره در دی ماه ۱۲.۲ درجۀ سانتی‌گراد و در تیرماه ۲۴.۴ درجۀ سانتی‌گراد است و میانگین بارندگی سالانۀ آن به ۷۶۲ میلی‌متر می‌رسد. غیر از جلگۀ ساحلی که از درختان کاج، بلوط، سرو، و کُنار پوشیده شده، دیگر نواحی کشور، به‌ویژه دامنه‌های شمالی کوه‌های اطلس، را بته‌زارهای پراکنده و گیاهان خاص نواحی خشک فرا گرفته و بخش صحرا از شنزارهای وسیع عاری از گیاه تشکیل شده است و آهو، بزکوهی، گراز، شغال، خرگوش صحرایی، و غزال گونه‌هایی از حیات‌وحش آن را تشکیل می‌دهند.
اقتصاد. حدود ۲۰ درصد از جمعیت الجزایر به کشاورزی و دامداری اشتغال دارند و حدود دوسوم از نیازهای داخلی کشور با واردات تأمین می‌شود. اراضی قابل کشت الجزایر تقریباً ۷,۶۵۰,۰۰۰ هکتار است و ۵۶۰هزار هکتار آن به کشاورزی آبی اختصاص دارد و گندم، جو، سیب‌زمینی، صیفی‌جات، زیتون، انگور، و فرآورده‌های دامی و لبنی از عمده‌ترین محصولات کشاورزی این کشور است. وسعت جنگل‌های الجزایر ۱,۸۶۰میلیون هکتار است و تولید چوب و الوار آن به ۲.۸میلیون متر مکعب می‌رسد. تولید شیلات در این سرزمین ۱۰۵,۶۹۵ تن است و تولید شمش آهن و فولاد، لوله‌های فلزی، سیمان و مصالح ساختمانی، کودشیمیایی، دخانیات، تراکتور، کامیون و ابزارهای برقی فعالیت‌های صنعتی آن را تشکیل می‌دهند. ذخایر نفت الجزایر حدود ۱۰میلیارد بشکه است و حجم ذخایر گاز آن به ۴تریلیون متر مکعب می‌رسد. تولید نیرو الکتریسیتۀ این کشور ۲۲میلیارد کیلووات ساعت و سرانۀ مصرفی آن ۵۶۳ کیلووات ساعت است.
حکومت و سیاست. الجزایر دارای حکومت جمهوری چند حزبی با دو مجلس قانون‌گذاری است. مجلس ملی این کشور ۳۸۰ نمایندۀ منتخب دارد که برای پنج سال برگزیده می‌شوند و مجلس شورای ملی آن از ۱۴۴ عضو تشکیل شده که یک‌سوم از آنان را رئیس‌جمهور برمی‌گزیند و دیگر اعضا را مردم برای یک دورۀ شش‌ساله انتخاب می‌کنند. دورۀ ریاست‌‍‌جمهوری این کشور پنج سال است و رئیس‌جمهور را مردم برمی‌گزینند.مردم و تاریخ. جمعیت الجزایر حدود ۳۶,۳۰۰,۰۰۰ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به ۱۵.۲ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۱.۵ درصد است و بربرهای عرب ۹۹ درصد از جمعیت آن را تشکیل می‌دهند. ۹۹ درصدشان مسلمان‌اند و ۸۱ درصد از آنان در شهرها به‌سر می‌برند و زبان رسمی آنان عربی است. میانگین امید به زندگی در الجزایر ۷۱ سال است و ۶۷ درصد از بزرگ‌سالان آن باسوادند. الجزایر از روزگار بس دور مسکن اقوام بربر بوده است. فنیقی‌ها در قرن ۱۲پ‌م ماندگاه‌هایی در کرانه‌های الجزایر تأسیس کردند، سپس کارتاژها به آن نواحی وارد شدند و مدتی بعد تحت استیلای رومیان قرار گرفت. اعراب مسلمان، در قرن ۷م رومیان را از آن سامان بیرون راندند و مدت زمانی مرابطون بر آن فرمانروایی کردند. عثمانی‌ها در قرن ۱۶ الجزایر را ضمیمۀ امپراتوری خود کردند و سواحل آن چندی پناهگاه دزدان دریایی بود. پس از آن فرانسوی‌ها دزدان دریایی را سرکوب و متواری کردند و نمایندۀ سلطان عثمانی را از آن نواحی بیرون راندند و آن‌جا را به خاک فرانسه ضمیمه کردند و بسیاری از مهاجران فرانسوی را در آن‌جا سکونت دادند. در جنگ جهانی دوم، هنگامی که امریکایی‌ها و انگلیسی‌ها الجزایر را اشغال کرده بودند، احساسات ملی‌گرایانه و جنبش‌های استقلال‌طلبانۀ مردم الجزایر شدت گرفت و به جنگ هشت سالۀ ۱۹۵۴ تا ۱۹۶۲ منجر شد. در ۱۹۶۲ اکثریت مردم الجزایر به استقلال کشور خود رأی دادند و با تظاهرات و مبارزه‌های خود، ژنرال دوگل، رئیس‌جمهور فرانسه، را وادار کردند که در ۳ ژوئیۀ ۱۹۶۲ استقلال الجزایر را به‌رسمیت بشناسد. در سپتامبر ۱۹۶۲ قانون اساسی کشور به‌تصویب رسید و احمد بنِ‌بلا به سمت نخستین ریاست جمهوری کشور برگزیده شد.