امامزاده حبیب بن موسی
اِمامزاده حبیب بن موسی
بقعه‌ای واقع در کوی پشت مشهد اردهال کاشان. برخی او را منسوب به یکی از اولاد امام محمد‌باقر (ع) و بعضی دیگر منسوب به یکی از فرزندان امام موسی کاظم (ع) می‌دانند و دلیل نامیدن این امامزاده به حبیب بن موسی، وجود کتیبه‌ای بر درب دو لنگۀ بقعه است. این بقعه از زیارتگاه‌های معتبر و قدیمی به‌ویژه در زمان شاه‌عباس اول صفوی است، چون که دودمان صفویه را از فرزندان این امامزاده می‌دانسته‌اند. هم‌اکنون نیز قبر شاه‌عباس اول که سنگ سماق سیاه‌رنگ مکعب مستطیل بسیار خو‌ش‌تراش و زیبایی نشانۀ آن است، در گوشۀ حرم قرار دارد. در اطراف صحن و سرای امامزاده نیز اتاق‌ها و غرفههای بزرگ و کوچک متعددی بنا کرده‌اند که خاک‌جای علما و بزرگان محل می‌باشد. بنای این بقعه متعلق به نیمۀ دوم قرن ۷ق است. بنای بقعه در ۱۵ آذر ۱۳۱۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مشخصات معماری
بنای فعلی آرامگاه صحن مستطیل‌شكلی است كه رواق‌هایی از اتاق‌های بزرگ و كوچک، در دو طبقه، آن را احاطه كرده‌اند. در ضلع شمالی، پیش‌تاقی با تزیینات آجركاری قرار دارد. بناهای اطراف صحن به‌تدریج به بنای اولیه اضافه شده‌اند. غرفههای طبقۀ اول، مدفن علما و بزرگان است. در جانب شمالی صحن، ایوان بلندی ساخته شده كه سقف آن مقرنس‌كاری و دیوارهای آن نقاشی شده است. در ضلع شمالی صحن، مقبره‌ای از دوره محمدشاه قاجار، متعلق به سید محمدتقی پشت‌مشهدی، از علمای كاشان، با تزیینات و نقاشی‌های چشمگیر قرار دارد. ورودی بقعه در وسط ایوان قرار گرفته است. این مدخل، درِ چوبی كنده‌كاری شده‌ای به تاریخ ۱۲۹۲ دارد. در هریک از دو گوشوار ایوان، اتاق‌هایی ساخته شده است.در هر طرف ایوان مناره‌ای با بدنۀ كاشی‌كاری شده دیده می‌شود كه تا نیمی از ارتفاع به رواق‌ها متصلند. در ضلع شرقی صحن نیز آرامگاه بزرگ دیگری، متعلق به فقیه مشهور كاشان، میر سیدعلی یثربی (متوفی ۱۳۳۸ش)، بنا گردیده است. در ضلع جنوبی صحن، مسجدی قرار دارد كه سرداب آن مدفن شاه عباس اول است. در این سرداب، دو قبر دیگر نیز می‌باشد كه بنا بر كتیبۀ روی دیوار با تاریخ ۱۰۰۱، یكی از آنها متعلق به محمد بن طاهر بن خواجه میرولی نیشابوری، واقف این مسجد است. از دیگر دفن‌شدگان در این بقعه، شاعرانی چون خباز کاشانی، فرهانی کاشانی، شرمی کاشانی و شکرریز کاشانی هستند. تنها اثر باقی‌مانده از قرن هفتم در این بنا، پوشش كاشی‌كاری سطح مزار حبیب بن موسی بوده كه شامل كاشی‌های كوكبی شش‌ضلعی، خشتی سرمه‌ای و محرابی‌شكل است و به موزۀ ملی ایران منتقل شده است. این كاشی‌ها و محراب قدیمی بقعه، كار علی بن محمد بن طاهر، از خاندان ابوطاهر كاشی، است. ضریح برنجی روی مرقد نیز در ۱۳۲۷ش ساخته شده است.