امان الله خان افغان
اَمان‌الله خان افغان (۱۲۷۱ـ ایتالیا ۱۳۳۹ش)
| امان الله خان افغان | |
|---|---|
| زادروز |
۱۲۷۱ش |
| درگذشت | ایتالیا ۱۳۳۹ش |
| ملیت | افغانستانی |
| شغل و تخصص اصلی | فرمانروا |
| گروه مقاله | تاریخ جهان |
| خویشاوندان سرشناس | امیر حبیب الله خان (پدر) |
| جوایز و افتخارات | جنگیدن با قشون انگلیسی هند، اعلام سلطنت مشروطه ، انجام اصلاحات، تاسیس مدارس |
پادشاه تجددخواه افغانستان (حک:۱۲۹۷ـ۱۳۰۸ش)، فرزند امیر حبیب‌الله‌‌خان. پس از این‌که در ۱۲۹۷ش پدرش به‌قتل رسید، از اهالی کابل برای خود بیعت گرفت و با مساعدت مردم و عده‌ای از بزرگان، دست عمویش را از امارت کوتاه کرد و در ۱۲۹۸ش با قشون انگلیسی هند جنگید. این جنگ که به «جنگ استقلال» و سومین جنگ افغانستان با انگلستان معروف شد، به پیمان راولپندی (۱۲۹۸ش) انجامید که به‌موجب آن انگلستان ظاهراً از امتیازات خود در افغانستان چشم پوشید و آن کشور استقلال یافت. امان‌الله‌‌خان در ۱۳۰۰ش پیمانی با دولت شوروی بست و امتیاز خط تلگرافی کوشک هرات، قندهار، و کابل را به آن کشور داد و در ۱۳۰۵ش سلطنت مشروطه اعلام کرد و خود را شاه خواند. سپس به اروپا سفر کرد و در ۱۳۰۷ش از راه ایران به افغانستان بازگشت و دست به اصلاحاتی زد و مدارس بسیاری در کابل و مناطق دیگر مملکت تأسیس و متخصصانی از خارج استخدام کرد و در کابل مدارس عالی دیگری زیرنظر معلمان فرانسوی و آلمانی بنیاد نهاد و دانشجویانی به خارج کشور اعزام کرد. به آموزش زنان پرداخت و مدرسه‌ای به‌نام مکتب مستورات در کابل دایر کرد و گروهی از دوشیزگان را برای تحصیلات عالی به ترکیه فرستاد و کشف حجاب زنان را در آن کشور اجرا کرد. در ۱۳۰۷ش، بسیاری از طبقات و گروه‌های اجتماعی، در رأس آن‌ها علما و روحانیون، از اقدامات او به خشم آمدند، برضد او شوریدند. در ۱۳۰۸ش، یکی از رهبران شورشی به نام حبیب‌الله‌‌خان، معروف به بچه سقا، کابل را گرفت و امان‌الله‌‌خان مجبور به استعفا شد و کشور را ترک کرد و به ایتالیا رفت.