اندلس
| اندلس | |
|---|---|
| کشور | اسپانیا |
| نام فارسی | اَنْدَلُس |
| نام لاتین | Andalusia |
| جمعیت | 8,538,376 نفر (2023) |
| موقعیت | جنوب اسپانیا، مشرف به دریای مدیترانه و تنگۀ جبل‌طارق و خلیج قادس |
| مساحت | 87,599 کیلومتر مربع |
اَنْدَلُس (Andalusia)
(یا: اَندُلُس) ناحیه‌ای خودمختار، با 8,538,376 نفر جمعیت (2023) و 87,599 کیلومتر مربع مساحت، در جنوب اسپانیا، مشرف به دریای مدیترانه و تنگۀ جبل‌طارق[۱] و خلیج قادس. این ناحیه مشتمل بر استان‌های آلمریا[۲]، اوئلوا[۳]، خائن[۴]، کادیس[۵]، کوردوواً (قرطبه)[۶]، گرنادا[۷] (غرناطه)، مالاگا[۸](مالقه)، و کرسی آن شهر سویل[۹] (اشبیلیه) است. رودخانۀ بزرگ گوادالکیویر[۱۰] از آن می‌گذرد و کوه‌های سیرا مورِنا[۱۱] و سیرا نوادا[۱۲] در آن جریان دارند. محصولات کشاورزی آن عمدتاً عبارت‌اند از غلات، مرکبات، انگور، زیتون، و نیشکر. دامپروری و کشاورزی صنعتی نیز در این ناحیه رواج دارد. معادن روی، مس، و آهن آن غنی است و استخراج از آن‌ها پیشینه‌ای بسیار قدیمی دارد. اندلس از دورۀ فنیقیان مسکونی بوده است. آنان در قرن ۱۱پ‌م در سواحل اندلس اجتماعات و استحکاماتی برپا کرده بودند. یونانیان از قرن ۷پ‌م، و پس از آنان کارتاژی‌ها در اندلس سکونت داشتند و در قرن ۳پ‌م مغلوب رومی‌ها شدند. واندال‌ها[۱۳] و ویزیگوت‌ها[۱۴]. در قرن ۵م اندلس را از تصرف رومی‌ها خارج کردند. طارق بن زیاد، غلام موسی بن نصیر، حاکم مغرب، در ۹۲ق/۷۱۱م از تنگۀ جبل‌طارق گذشت و به‌سرعت تمام اندلس را فتح کرد. اندلس تا نیمۀ دوم قرن ۷ق در اختیار مسلمانان بود. پس از آن مسیحیان، با پیشروی در سرزمین‌های مسلمانان، قلمرو آنان را محدود کردند. خاندان بنی احمر، یا بنی نصر، (۶۲۹ـ۸۹۷ق/۱۲۳۲ـ۱۴۹۲م) آخرین سلسلۀ اسلامی است که بر قسمتی از اندلس، که مرکز آن شهر غرناطه بود، حکومت داشت. قصر سلطنتی الحمراء در غرناطه، زیباترین اثر دورۀ اسلامی اندلس، از این سلسله باقی مانده است که محمد اول آن را بنا کرد. آخرین پادشاه بنی احمر به نام محمد دوازدهم، ملقب به بوعبدل، در ۸۹۷ق/۱۴۹۲م غرناطه و دیگر شهرهای قلمرو خود را به فردیناند و ایزابل، شاهان آراگون و کاستیل[۱۵]، تسلیم کرد و خود پس از یکی دو سال به مراکش رفت. اینان نیز در ۹۰۷ق/۱۵۰۲ باقی‌ماندۀ مسلمانان را اخراج کردند. در اوایل جنگ داخلی اسپانیا (۱۹۳۶ـ۱۹۳۹)، قوای ژنرال فرانکو اندلس را تصرف کردند و به‌صورت پایگاه بزرگ مخالفان جمهوری اسپانیا درآوردند. تمدن اسلامی در اسپانیا، به‌ویژه در اندلس، شکوفایی عظیمی داشت. کشاورزی، هنر، معماری، و صنایع در اندلس رونق یافت و سپس در دیگر نقاط اروپا رایج شد. ابن رشد و موسی بن میمون در گسترش فلسفۀ مدرسی مسیحی نقشی بسزا داشتند. لغات فراوانی، به‌ویژه در حوزۀ آبیاری و کشاورزی، از عربی به زبان اسپانیایی راه یافته است. نویسندگان مسلمان عموماً محدودۀ تحت حکومت اسلام در شبه‌جزیرۀ ایبری[۱۶] را، خواه بزرگ و خواه کوچک، اندلس می‌خواندند. اندلس، که زمانی فقیرترین ناحیۀ اسپانیا بود، با ۸۰۵ کیلومتر خط ساحلی، که ۷۰ درصد آن ساحل ماسه‌ای است، به یکی از محبوب‌ترین مراکز تفریحی تبدیل شده است و جهانگردان بسیاری را به سوی خود جذب می‌کند.