انقلاب سفید
انقلاب سفید
در ۶ بهمن ۱۳۴۱ محمدرضا شاه پهلوی لوایح شش‌گانه‌ای را به همه‌پرسی گذاشت که بنابر آمار رژیم، با اکثریت آرای رأی‌دهندگان به تصویب رسید. این لوایح عبارت بودند از: ۱ـ اصلاحات ارضی (مصوّب ۱۹ دی ۱۳۴۰)؛ ۲ـ ملّی‌شدن جنگل‌ها و مراتع؛ ۳ـ فروش سهام کارخانجات دولتی به‌عنوان پشتوانۀ اصلاحات ارضی؛ ۴ـ سهیم‌شدن کارگران در سود کارخانجات تولیدی و صنعتی؛ ۵ـ ایجاد سپاه دانش؛ ۶ـ اصلاح قانون انتخابات. بعدها به ترتیب لوایح دیگری، به‌دستور شاه، به این لوایح افزوده شد که به نوزده لایحه بالغ گردید: ۷ـ ایجاد سپاه بهداشت (۱۳۴۲)؛ ۸ ـ ایجاد سپاه ترویج و آبادانی (۱۳۴۳)؛ ۹ـ تشکیل خانه‌های انصاف و شورای داوری (۱۳۴۴)؛ ۱۰ـ ملّی‌شدن آب‌های کشور (۱۳۴۶)؛ ۱۱ـ نوسازی کشور (۱۳۴۶)؛ ۱۲ـ انقلاب اداری و آموزش (۱۳۴۶)؛ ۱۳ـ گسترش مالکیت‌های صنعتی و تولیدی و عرضه‌کردن سهام کارخانجات به مردم (۱۳۵۴)؛ ۱۵ـ تحصیل رایگان [در دانشگاه‌ها] به‌شرط تعهّد خدمت (۱۳۵۴)؛ ۱۶ـ تغذیۀ رایگان کودکان تا دوسالگی (۱۳۵۶)؛ ۱۷ـ اصل بیمۀ همگانی و تأمین دورۀ بازنشستگی برای همۀ افراد ملّت به‌خصوص روستاییان کشور (۱۳۵۶)؛ ۱۸ـ تثبیت نسبی بهای زمین (۱۳۵۶)؛ ۱۹ـ تعیین دارایی کارمندان دولت در مدت معین (۱۳۵۶). به باور شاه این لوایح، انقلابی بدون خون‌ریزی در کشور پدید آورد که آن را «انقلاب سفید» یا «انقلاب شاه و مردم» نامید. اما به نظر بسیاری از منتقدان، انقلاب سفید، اصلاحاتی روبنایی بود که در دوران جنگ سرد، به‌ویژه پس از روی کارآمدن دموکرات‌ها در امریکا (۱۹۶۰) در برخی کشورهای اقمار امریکا در آسیا و امریکای لاتین انجام شد تا از بروز انقلاب‌های خونین ضد سرمایه‌‌داری ـ که در راستای منافع و اهداف اتحاد شوروی بود ـ جلوگیری کند و به افول تدریجی کشاورزی و واردات روزافزون محصولات زراعی و دامی و ازبین‌رفتن استقلال و خودکفایی کشاورزی کشور انجامید. محمدرضا شاه در ۱۳۴۵ با نوشتن کتاب انقلاب سفید به مقایسه وضعیت کشور در سال‌های قبل و بعد از انقلاب سفید و دستاوردهای گوناگون حاصل از آن پرداخت.