اوزون حسن
اُوزون حَسن (۸۲۸ـ۸۸۲ق)
| اوزون حسن | |
|---|---|
| زادروز |
۸۲۸ق |
| درگذشت | ۸۸۲ق |
| ملیت | ایرانی |
| نام‌های دیگر | ابوالنصر حسن بیگ |
| شغل و تخصص اصلی | فرمانروا |
| گروه مقاله | تاریخ ایران |
| خویشاوندان سرشناس | علی بیگ ترکمان (پدر)، قراعثمان (پدربزرگ)، ساره خاتون (مادر)، جهانگیر (برادر) |
(یا: ابوالنّصر حسن بیگ) از پادشاهان (حک: ۸۵۷ ـ۸۸۲ق) سلسله آق‌قویونلو. اوزون حسن پسر علی‌‌بیگ ترکمان و نوۀ قراعثمان بود. هنگامی که برادرش، جهانگیر، را درگیر جنگ با دشمنان دیرینۀ خود قراقویونلوها دید، به یاری او شتافت و آنان را به تسلیم واداشت و پس از چندی، شهر ماردین را به تصرّف درآورد. در این هنگام، با مداخلۀ مادرش، ساره خاتون، با برادر خود صلح کرد. اما در ۸۶۱ق، نزدیک رود فرات، وی را که از حمایت جهان‌شاه قراقویونلو برخوردار شده بود شکست داد. مدتی بعد (۸۶۴ق) قلعۀ معروف حصن کیف را از سلاطین ایوبی گرفت و پس از آن جهان‌شاه قراقویونلو را کشت و در رجب ۸۷۲ق، بغداد را محاصره کرد، اما با تسلّط حسنعلی فرزند جهان‌شاه بر قلعۀ النجق در حوالی تبریز، محاصره بغداد را ترک کرد و به جنگ با او پرداخت. درپی فرار حسنعلی در رجب ۸۷۳ق، پیروزمندانه وارد تبریز شد. او همچنین سلطان ابوسعید تیموری را نیز در قراباغ شکست داد و دامنۀ متصرّفات خود را به عراق عرب و عجم و فارس و کرمان تا سواحل خلیج فارس و آذربایجان و دیار بکر رسانید و با دولت تیموریان خراسان در محل پل ابریشم دامغان هم‌مرز گردید. علاوه‌‌بر آن، اوزون حسن با دولت عثمانی وارد نبرد شد و در همین نبردها از سلطان محمّد فاتح شکست خورد و آناتولی را ازدست داد (۸۷۸ق). وی در سال‌های آخر حکومتش با تمرّدهای پی‌‌درپی پسرش اُغورلو محمد، روبه‌رو بود، لذا او را که به سلطان عثمانی پناه برده بود، با حیله به تبریز کشاند و کشت (۸۸۱ق). آخرین اقدام عمدۀ اوزون حسن لشکرکشی به تفلیس بود که غنایم بسیار به‌‌دست آورد (۸۸۱ق). اوزون حسن پایتخت خود را از آمد به تبریز منتقل کرد و همۀ قبایل و عشایر ترکمان را که در آناتولی شرقی اقامت داشتند به ایران فراخواند و امپراتوری گسترده‌ای در آن دیار پایه گذارد و سرزمین‌هایی به‌‌صورت اقطاع به امیران عشایر آق‌قویونلو واگذار کرد. او قبیلۀ خود را که صحراگرد بودند، به شهرنشینی رهنمون گشت و بنیادهای علمی و دینی پدید آورد. مورّخان او را به دادگستری و رعیت‌پروری ستوده‌اند.