ایاصوفیه
| کشور | ترکیه |
|---|---|
| نام‌های دیگر | هاگیا سوفیا |
| موقعیت | استانبول |
| کاربری | مسجد |
| مشخصات معماری | ارتفاع گنبد 56 متر و قطر آن 31متر |
| زمان ساخت | قرن 6 م |
اَیاصوفیه
مُحرَّف نام یونانی هاگیا سوفیا (حکمت مقدس)، از بزرگ‌ترین بناها و از شاهکارهای معماری قدیم جهان، دارای عظیم‌ترین گنبد دنیا. ایاصوفیه کلیسایی بود، که پس از فتح قسطنطنیه (استانبول کنونی) به‌دست ترکان عثمانی (۱۴۵۳) به مسجد تبدیل شد و بعد از استقرار جمهوریت در ترکیۀ آن را موزه کردند. ایاصوفیه به‌جای کلیسایی ساخته شد که کنستانتین دوم در شهر بیزانتیوم (قسطنطنیۀ بعدی و استانبول کنونی) برپا کرد (۳۶۰م). آن کلیسا در آتش سوخت (۴۰۴م) و بار دیگر ساخته شد (۶۱۵)، امّا این بار هم در کام آتش از میان رفت (۵۳۲م). بنای فعلی به‌فرمان امپراتور یوستی‌نیانوس برپا شد (۵۳۲ـ۵۳۷). ترکان عثمانی نشانه‌های مسیحیت را ازمیان بردند و بر تارک گنبد به‌جای صلیب، علامت هلال ماه گذاشتند و چهار گلدسته بر چهار گوشۀ بنا افزودند. ارتفاع گنبد ۵۶ متر و قطر آن ۳۱متر است. در دوران جمهوری در ترکیه باستان‌شناسان گچی را که رویۀ مرمرهای رنگارنگ و موزائیک‌های زرین درون بنا را پوشانده بود، تراشیدند و زیبایی‌های آن را آشکار کردند.