ایران بین دو انقلاب (کتاب)

From ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

اثری در باب تاریخ ایران در بازه‌ی انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی نوشته‌ی یرواند آبراهامیان. اولین اثر این تاریخ‌نگار ایرانی-آمریکایی به شمار می‌آید و برای اولین بار در سال 1982 توسط انتشارات دانشگاه پرینستون چاپ شده است. این کتاب دو بار به فارسی ترجمه شده است: نشر نی با ترجمه‌ی احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی و نشر مرکز با ترجمه‌ی کاظم فیروزمند، حسن شمس‌آوری و محسن مدیرشانه‌چی.

آبراهامیان در این کتاب با توجه به فعالیت احزاب سیاسی و همچنین نیروهای اجتماعی حاضر در صحنه‌ی سیاست و تأثیر آن‌ها بر یکدیگر، تاریخ ایران را از اواخر قرن نوزدهم تا انقلاب اسلامی 1357 روایت می‌کند. وی ابتدا با تبیین ساختار اجتماعی و سیاسی دوره‌ی قاجار، به نقط ضعف و قوت این حکومت می‌پردازد و انگیزه‌های انقلاب مشروطه و همچنین پیامدهای وقوع آن را شرح می‌دهد. سپس به سلطنت رضاخان و اقدامات مختلف او در زمینه‌های اقتصادی و فرهنگی اشاره می‌کند و پس از آن، به سقوط او، درگیری محمدرضا پهلوی با دولت مصدق و کودتای مرداد 1332 می‌رسد. در این بین نقش گروه‌های سیاسی حاضر در صحنه‌ی تاریخ ایران از جمله حزب توده به تفصیل مورد تحلیل قرار می‌گیرد. در فصلی دیگر، آبراهامیان شرایط ایران در دوران پس از کودتا تا انقلاب اسلامی 1357 را از زوایای گوناگون بررسی می‌کند و چنین نتیجه می‌گیرد که انقلاب، نتیجه‌ی اعتراض به توسعه‌ی ناهمگونی بود که در دوران محمدرضا پهلوی در کشور شکل گرفته بود. این کتاب با شرح نقش تاریخی اسلام در ایران و همچنین شخص امام خمینی (ره) در پیش‌برد انقلاب اسلامی پایان می‌پذیرد.

چنان‌چه آبراهامیان خود در مقدمه‌ی کتاب اظهار کرده است: «این کتاب مدعی نیست که همه مسائل نظری عمده مربوط به بررسی و تحلیل طبقه در برابر نخبه، طبقه در برابر قشر، مسائل اجتماعی در برابر مسائل ملی، گروه‌های افقی در برابر تقسیمات سلسله مراتبی و اجماع در برابر ستیز را برای همیشه حل می‌کند، بلکه، هدف اصلی کتاب، تحلیل بنیانها و شالوده‌های اجتماعی سیاست در ایران از طریق بررسی کشمکشهای محوری طبقاتی و قومی صدسال گذشته، ارتباط میان نوسازی اجتماعی‌ـ اقتصادی و توسعه سیاسی، پیدایش طبقه نوین و افول گروههای قدیمی و ترکیب اجتماعی احزاب عمده سیاسی و دیدگاه ایدئولوژیکی آنها است.»