بارزانی
بارِزانی
طایفۀ کُرد عراقی، منسوب به ناحیۀ بارزان، واقع در حوزۀ رودخانۀ زاب کبیر، متشکّل از دو طایفۀ بروشی و بزار. بارزانیان به شجاعت شهرت دارند. بارزان از قرن ۱۳ق/۱۹م مرکز خاندانی از مشایخ نقشبندیۀ کردستان است. اینان، که در ابتدا خلفای مشایخ شمزینی بودند، بعدها رقیب آنان شدند و تا امروز بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین جنبش سیاسی کُردان عراقی را رهبری کرده‌اند. شیخ عبدالسّلام بن محمّد در ۱۹۱۴م به‌دست عثمانی‌ها اعدام شد و برادرانش شیخ احمد و ملا مصطفی بارزانی در طول قیمومیت انگلیس بر عراق و سپس تشکیل دولت سلطنتی عراق دائماً در جنگ‌وگریز با آنان بودند. ملامصطفی در زمان تشکیل جمهوری مهاباد (۱۳۲۴ش) در ایران بود و یکی از چهار ژنرال ارتش آن جمهوری شد و پس از آن به شوروی گریخت و پس از کودتای سرهنگ قاسم (۱۹۵۸) به عراق بازگشت و بار دیگر رهبری جنبش کردان را به‌دست گرفت. نهضت کردان در ۱۹۷۵ شکست خورد و در ۱۹۹۱م، پس از جنگ خلیج فارس، از سوی حزب دموکرات کردستان عراق به رهبری مسعود بارزانی و اتحادیۀ میهنی کردستان عراق به رهبری جلال طالبانی احیا شد.