باروک

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

باروک (baroque)

کلیسای سانتا ماریا دلّا ویتّوریا

سبکی در هنرهای بصری، معماری، و موسیقی، که در ۱۶۰۰ـ۱۷۵۰ در اروپا رواج یافت، و به‌‌طور کلی سبکی پراحساس، پرزرق‌وبرق، و پرتحرّک بود. این شیوه برای تأثیر مستقیم بر عواطف، از جلوه‌های ظریفی سود می‌جست. در برخی از شاخص‌ترین آثار باروک همچون نمازخانۀ کورنارو[۱] اثر برنینی[۲] (در کلیسای سانتا ماریا دلّا ویتّوریا[۳]، رم)، دربرگیرندۀ مجسمۀ مشهور خلسۀ قدیسه تِرِزا[۴] (۱۶۴۵ـ۱۶۵۲) نقاشی، مجسمه‌سازی، معماری و تزیینات، جلوۀ نمایشی یگانه‌ای را پدید آورده‌اند. بسیاری از شاهکارهای باروک در کلیساها و کاخ‌های رم آفریده شدند، اما این سبک در اندک زمانی سرتاسر اروپا را فراگرفت، و به‌‌تدریج دستخوش تحوّل شد. اصطلاح باروک در مورد موسیقی و ادبیات این دوره نیز به ‌کار رفته، ولی در این حوزه‌ها معنای چندان روشنی نداشته، و بیشتر برحسب عنوان‌گذاری بوده است تا نشان‌دهندۀ نوعی سبک.

معماری. باروک در معماری همچون طغیانی دربرابر قراردادهای خشک کلاسی‌سیسم[۵] رنسانس[۶] ایتالیا شکل گرفت. خط‌های راست جای خود را به خطوط منحنی و شکسته دادند؛ تزیینات اهمیت و ظرافت بیشتری یافتند؛ فضاها پیچیده‌تر شدند، و به‌‌سبب بهره‌برداری از سایه‌روشن‌های نمایشی جلوۀ بیشتری یافتند. بیشتر طرح‌ها مقیاس‌های بزرگ‌تری پیدا کردند؛ میدانی که برنینی برای کلیسای سان‌پیِترو[۷] در رم ساخت، از آن جمله است. برجسته‌ترین معماران باروک عبارت بودند از جووانّی لورنتسو برنینی[۸]، فرانچسکو بورّومینی[۹]، پیِترو دا کورتونا[۱۰]، بالداسّاره لونگِنا[۱۱]، و جووانّی گوارینی[۱۲] در ایتالیا؛ لوئی لو وُو[۱۳]، و ژول آردوئن مانسار[۱۴] در فرانسه؛ و کریستوفر رِن[۱۵]، نیکلاس هاکسمور[۱۶]، و جان وَنبرو[۱۷] در انگلستان.

نقـاشی. کـاراوادجو[۱۸] با نـورپردازی جسورانـه و ترکیب‌بندی‌های پرتوانش از نخستین نمایندگان این سبک به‌شمار می‌رود؛ ولی آثار خانوادۀ کارّاتچی[۱۹] و گوئیدو رِنی[۲۰] با شیوۀ باروک آغازین[۲۱] قرابت بیشتری داشتند، و با استفاده از تزیینات پرزرق و برق توهم‌آفرین در نقاشی سقف‌ها، صحنه‌های باشکوهی خلق کردند. آثار پیِترو دا کورتونا و ایل گوئرچینو[۲۲]، نمونه‌هایی از باروک متعالی[۲۳]اند. سرآمدان باروک عبارت‌ بودند از در فلاندرِ کاتولیک، پیتر پل روبنس[۲۴] و آنتونی وان دایک[۲۵]، در اسپانیا دیه‌گو ولاسکز[۲۶] و خوزه ریبرا[۲۷]، در هلند پروتستان[۲۸]، که هنر در میان طبقات متوسط خریدار بیشتری یافته بود تا در کلیسا، رامبرانت[۲۹] و ورمیر[۳۰] و فرانس هالس[۳۱].

مجسمه‌سازی. برنینی استاد مجسمه‌سازی باروک بود، اثرش با نام خلسۀ قدیسه ترزا، نمونۀ ممتازی از احساسات‌نمایی آشکار است. پیِر پوژه[۳۲] و آنتوان کوازووکس[۳۳]، هر دو فرانسوی، از دیگر مجسمه‌سازان باروک بودند.

موسیقی. ریشه‌های سبک باروک در موسیقی را می‌توان در انجمن شاعران و موسیقی‌دانان کامِراتا[۳۴] جست، که عناصر نمایش‌های یونانی را احیا کردند و هنر اپرا[۳۵] را در فلورانس[۳۶] پدید آوردند. کلاودیو مونته‌وردی[۳۷] و جووانّی گابر‌ِیلی[۳۸] از سرآمدان موسیقی باروک آغازین بودند که جلوه‌های شگفت‌زدگی و چندگانه‌سرایی[۳۹] را ابداع کردند. فرم‌های سونات[۴۰]، سوئیت[۴۱]، و کُنچرتو گروسو[۴۲] در این دوره به ‌وجود آمدند. فرم‌های آوایی اپرا اوراتوریو[۴۳]، و کانتات[۴۴] نیز از محصولات این دوران بودند. از میان آهنگ‌سازان باروک، جیرولامو ‌فرِسکوبالدی[۴۵] و آنتونیو ویوالدی[۴۶] در ایتالیا، یوهان پاخِلبل[۴۷] و یوهان سباستیان باخ[۴۸] در آلمان، و گئورگ فریدریش هندل[۴۹] در انگلستان، درخور ذکرند. 

 


  1. Cornaro Chapel
  2. Bernini
  3. Sta Maria della Vittoria
  4. Ecstasy of St Theresa
  5. classicism
  6. Renaissance
  7. St Peter’s Basilica
  8. Giovanni Lorenzo Bernini
  9. Francesco Borromini
  10. Pietro da Cortona
  11. Baldassare Longhena
  12. Giovanni Guarini
  13. Louis Le Vau
  14. Jules Hardouin Mansart
  15. Christopher Wren
  16. Nicholas Hawksmoor
  17. John Vanbrugh
  18. Caravaggio
  19. Carracci
  20. Guido Reni
  21. early baroque
  22. Il Guercino
  23. high baroque
  24. Peter Paul Rubens
  25. Anthony van Dyck
  26. Diego Velazquez
  27. Jose Ribera
  28. protestant
  29. Rembrandt
  30. Vermeer
  31. Frans Hals
  32. Pierre Puget
  33. Antoine Coysevox
  34. Camerata
  35. opera
  36. Florence
  37. Claudio Monteverdi
  38. Giovanni Gabrieli
  39. polychoral
  40. sonata
  41. suite
  42. concerto grosso
  43. oratorio
  44. cantata
  45. Girolamo Frescobaldi
  46. Antonio Vivaldi
  47. Johann Pachelbel
  48. Johann Sebastian Bach
  49. Georg Friedrich Handel