باز (شیمی)
باز (شیمی)(base)
در شیمی، مادۀ پذیرای پروتون (یون هیدروژن). بازها ممکن است یون منفی داشته باشند، مانند یون هیدروکسید (OH-) که قوی‌ترین بازها است، یا مانند آمونیاک (NH۳) مولکول خنثی باشند (نیز ← اسید). آمونیاک باز ضعیفی است، زیرا فقط تعدادی از مولکول‌های آن پروتون می‌پذیرند.
OH- + H+ (aq) → H۲O (l)
NH-۳ + H۲O → NH+۴ + OH
به بازهایی که در آب حل می‌شوند قلیا می‌گویند. بازهای معدنی معمولاً اکسید یا هیدروکسیدفلزات‌اند که با اسیدهای رقیق واکنش می‌دهند و تولید نمک و آب می‌کنند. بسیاری از کربنات‌ها نیز با اسیدهای رقیق واکنش می‌دهند و دی‌اکسید کربن آزاد می‌کنند. (نگاه کنید به جدول)
| فرمول شیمیایی و برخی از کاربردهای چند اسید و باز | ||
|---|---|---|
| اسید | فرمول | برخی ویژگی ها و کاربردها |
| کربنیک اسید | H2CO 3 | از حل‌شدن گاز در آب به‌وجود می‌آید. گازدار و در آب باران یافت می‌شود. |
| هیدروکلریک اسید | HCL | معروف به جوهر نمک. محلول رقیق آن در تمیزکردن دستشویی و بازکردن مجرای فاضلاب مصرف می‌شود. |
| نیتریک اسید | HNO3 | معروف به جوهر شوره. در ساختن کودهای نیتروژن‌دار، رنگ‌ها و مواد منفجره مانند TNT کاربرد دارد. |
| فسفریک اسید | H3PO 4 | در ساختن کودهای فسفردار و مواد شوینده کاربرد دارد. |
| سولفوریک اسید | H2SO4 | معروف به جوهر گوگرد. محلول رقیق آن در باتری خودروها به‌کار می‌رود. |
| باز | فرمول | برخی ویژگی ها و کاربردها |
| سدیم هیدروکسید | NaOH | معروف به سود سوزآور. ترکیب آن با چربی‌های حیوانی، صابون معمولی را پدید می‌آورد. برای بازکردن مجرای فاضلاب، در تولید ابریشم مصنوعی و خمیر کاغذ به‌کار می‌رود. |
| پتاسیم هیدروکسید | KOH | معروف به پتاس سوزآور. در ساختن صابون مایع و باکتری‌های قلیایی (آلکالین) کاربرد دارد. |
| کلسیم هیدروکسید | Ca(OH)2 | از ریختن آب بر آهک به‌دست می‌آید. در ساختن ملات سیمان و تهیۀ خمیر کاغذ کاربرد دارد. |
| منیزیوم هیدروکسید | Mg(OH)4 | ماده‌ای اصلی شیر منیزی معروف به ضد اسید که برای خنثی‌کردن اسید معده به‌کار می‌رود. |