بایزید بسطامی، طیفور (بسطام ۱۸۸ـ۲۶۱ق)

طیفور بایزید بسطامی
زادروز	بسطام ۱۸۸ ق
درگذشت	۲۶۱ق
ملیت	ایرانی
شغل و تخصص اصلی	صوفی
لقب	سلطان العارفین
گروه مقاله	عرفان

بایَزید بسطامی، طِیفور (بسطام ۱۸۸ـ۲۶۱ق)

مسجد بايزيد

(مشهور به سلطان‌العارفین) از مشایخ صوفیه و از مشهورترین عرفای ایران. جد اعلای او، سروشان، زردشتی بود. بایزید، تصوف را از کُردی ـ که وصیت کرد او را فروتر از قبر این استاد دفن کنند، و نیز ابوعلی سندی که دقایق فنا را به بایزید می‌آموخت و تأویل سوره‌های حمد و توحید را از او فرامی‌گرفت ـ اخذ کرد. با شقیق بلخی نیز مصاحبت داشت. از او شمار زیادی کلماتِ‌ کوتاه حکمت‌آمیز یا شطحیات تکان‌دهنده و جسورانه منقول است (که اغلب آن‌ها در شرح شطحیات روزبهان بقلی شیرازی نقل و شرح داده شده است). او اهل رأی بود و دو برادرش، آدم و علی، نیز در‌شمار صوفیان بوده‌اند. بایزید بی‌تردید از مهم‌ترین شخصیت‌های صوفیِ‌ حوزۀ خراسان به‌شمار می‌آید. اندیشۀ او، شطحیاتش و مجاهدات بسیار سختی که بر خود روا می‌‌داشت در شکل‌گیری کیفیت تصوّف خراسان بسیار مؤثر بوده است؛ به‌گونه‌ای که او را به همراه ابوسعید ابوالخیر و ابوالحسن خرقانی، سه شیخ بزرگ این حوزه از تصوف دانسته‌اند. بایزید معتقد به وحدت وجود و قائل به فنا بود. جنید او را در میان صوفیان، چون جبرئیل در میان فرشتگان می‌دانست. امروزه قبر او در میان صحن بیرونی مرقد مطهر حضرت امامزاده محمد قرار دارد.