برات
بَرات
سندی که به‌موجب آن شخص به دیگری دستور می‌دهد در وعده‌ای معیّن، مبلغی را به شخص ثالث یا به حواله‌کرد او بپردازد. دستوردهنده را «برات‌کش» یا «صادرکننده»، به آن‌که دستور را دریافت میکند «برات‌گیر» یا «مُحالٌ‌علَیه» و به شخص ثالث نیز «دارندۀ برات» گویند. برات سندی تجاری و از نظر شکلی تابع مقررات خاصی است. قانون تجارت در مادۀ ۲۲۳ مندرجات برات را معیّن کرده است از‌جمله قید کلمۀ «برات» در روی آن، تاریخ تحریر، نام شخصی که باید برات را تأدیه کند، مبلغ برات، تاریخ و مکان تأدیۀ وجه برات، نام شخصی که برات در وجه یا حواله‌کرد او پرداخت می‌شود، و تصریح به این‌که نسخۀ چندم است. در صورتی‌که برات فاقد یکی از این شرایط باشد مشمول مقررات برات‌های تجاری نخواهد بود. درگذشته برات به‌روی کاغذ ساده و با دست نوشته می‌شد، ولی امروزه وزارت دارایی آن را به‌صورت چاپی تهیه می کند و در اختیار اشخاص قرار می‌دهد. صادرکننده پس از امضا یا مُهر برات و الصاق تمبر قانونی، از آن در معاملات برواتی استفاده میکند. برات‌گیر باید ظرف ۲۴ساعت از تاریخ ارائه، قبولیِ برات را در خود برات با قید تاریخ نوشته و امضا یا مهر نماید، در غیر این‌صورت نُکول محسوب می‌شود. نکول وقتی تحقق می‌یابد که تصدیق‌نامه‌ای موسوم به اعتراض نکول رسماً تنظیم شود. پس از اعتراض نکول برات‌دهنده و ظَهرنویس‌ها باید به درخواست دارندۀ برات ضامنی برای تأدیه وجه آن در سَر وعده بدهند و یا وجه آن همراه با مخارج اعتراض‌نامه را تأدیه کنند. انتقال برات به‌وسیلۀ ظهرنویسی انجام می‌شود. دارندۀ برات مکلف است پرداخت یا قبولی آن را ظرف یک‌سال از تاریخ برات مطالبه کند، وگرنه حق رجوع به ظهرنویس‌ها را ندارد و باید در روز وعده وجه آن را مطالبه کند. اعتراض‌نامه‌ای که در موارد نکول، امتناع از قبول یا نکول و عدم تأدیه به‌عمل می‌آید در یک نسخه تنظیم و به دستور دادگاه توسط مأمور اجرا به مُحالٌ‌علیه، اشخاصی که در برات برای تأدیه معیّن شده‌اند و شخص ثالثی که برات را قبول کرده است ابلاغ می‌شود. به براتی که در سَرِ وعده پرداخت نشود و نسبت به آن اعتراض شود برات رجوعی گویند. انواع برات عبارت‌اند از برات ارزی، برات اسنادی، برات خارجی، برات داخلی، برات دیداری یا رؤیتی یا عندالمطالبه، برات مدت‌دار، برات مشروط، و برات وصولی.