بیرجندی، ملا عبدالعلی ( ـ۹۳۴ق)
بیرجَندی، ملّا عَبدالعلی ( ـ۹۳۴ق)
(نام کامل: نظام‌الدین عبدالعلی بن محمد بن حسین) ریاضی‌دان و منجم ایرانی. او را فاضل بیرجندی و محقق بیرجندی نیز می‌نامیدند. بنابر گزارش خواند میر، علم حدیث را پیش خواجه غیاث‌الدین کاشانی (۸۳۲ق ـ ) و فنون حکمی را نزد منصور بن معین‌الدین کاشانی از همکاران غیاث‌الدین جمشید کاشانی و دیگر علوم را نزد کمال‌الدین قنوی فراگرفت. ملا مسعود شروانی و سیف‌الدین تفتازانی نیز ازجملۀ استادان او بوده‌اند. ابعاد و اجرام (۹۳۰ق) در مورد فاصله‌های اجسام آسمانی و مسائل فلکی که بی‌شباهت به آثار‌البلاد زکریای قزوینی نیست؛ اسطرلاب (۹۰۰ق) با نام‌های دیگر بیست باب در معرفت اسطرلاب و تحفه حاتمیه؛ بیست باب در معرفت تقویم؛ ترجمۀ تقویم‌البلدانِ ابوالفلاء (بعد از ۹۲۱) که حاشیه‌ای است عربی بر شرح قاضی‌زاده رومی بر رسالۀ الملخص فی الهیئتِ چغمینی؛ رساله در زمینۀ نجوم به فارسی؛ رسالة فی‌آلات الرصد به عربی که ترجمه‌های فارسی و انگلیسی آن منتشر شده است؛ کشاورزی‌نامه به فارسی و با نام‌های دیگر فنِ کشت و زراعت، رساله در فلاحت و ارشاد‌الزراعه؛ شرح آداب‌المناظره در موضوع منطق و به زبان عربی (۹۳۰ق)؛ شرح بیست باب در معرفت اسطرلاب به فارسی (۸۹۹ق) که شرحی بر رسالۀ خواجه نصیرالدین طوسی در زمینۀ اسطرلاب است؛ شرح‌التذکرةالنصیریة فی الهیئت به عربی (۹۱۳ق) که شرحی بر کتاب خواجه نصیرالدین طوسی است و به زبان سانسکریت نیز ترجمه شده است؛ شرح الدرّ النّظیم فی خواص‌القرآن الکریم به عربی بر رسالۀ عبدالله بن سعد یافعی؛ شرح زیج جدید سلطانی به فارسی (۹۲۹ق) با نام‌های شرح زیج الغ‌بیگ و شرح مفصل زیج سلطانی؛ شرح‌الشمسیة به عربی (۹۲۴ق) که شرحی است بر کتابالشمسیة فی‌الحساب، اثر نظام اعرج نیشابوری در زمینۀ ریاضیات؛ شرح‌الفوائد فی قوائد‌البهائیةبه عربی (۹۲۴ق) بر کتاب عماد‌الدین عبدالله بن محمد بن عبدالرزاق معروف به ابن خوام؛ شرح‌المجسطی یا شرح تحریر مجسطی به عربی (۹۲۱ق) که شرحی است بر کتاب خواجه نصیرالدین طوسی؛ شرح مختصرالهیئت به عربی بر کتاب سی فصل در معرفت تقویم خواجه نصیرالدین طوسی؛ و المختصر فی بیان آلات الرصد به عربی در شمار آثار او قرار دارند.
'