تئاتر همدان
تئاتر همدان
نقالی، تقلید و نمایش‌های شادی‌آور زنانه، پیشینه‌ای دیرین در همدان دارند ولی سرآغاز تئاتر مدرن در این شهر حدوداً به سال ۱۲۸۴ش بازمی‌گردد. در این سال نخستین حرکت‌های تئاتری همدان از تالار «دبستان آلیانس» و با اجرای ارامنه آغاز می‌شود که دختران دانش‌آموز، نقش زنان را در اجراهای آن بازی می‌کردند. پس از آن کلیسای ارامنه، در سال ۱۲۸۹ش، «مدرسۀ نور» را ساخت و در این مدرسه، سامسون مگردیچیان، آستاتور ماداتیان و ساموئل دایویدیان به اجرای تئاتر پرداختند. رفته‌رفته موج اجرای تئاتر به دبستان‌های دیگر هم رسید و مدارس غیر ارمنی نیز از این جریان استقبال کردند. «دبستان فرهنگ» یکی از این مدارس بود که هستۀ نخستین تئاتر مدرن همدان در آن شکل گرفت.
در سال ۱۳۱۰ با بنای «سینما اکباتان»، تئاتر مکان رسمی‌تری برای اجرا یافت و از اجراهای مناسبتی و گه‌گاهی به اجراهای عمومی کمابیش منظمی رو آورد که به آشنایی بیشتر مردم با تئاتر انجامید. در ۱۳۱۵ش گروهی فرانسوی به سرپرستی ژرژ اریستر به ایران آمدند و در همدان نمایشی برای مردم به صحنه بردند. گروه اکسترال کمیک نیز در همین سال برای اجرای برنامه‌ای از تهران به همدان رفت. این حرکت‌ها سبب افزایش آگاهی هنرمندان همدانی از تئاتر و روش‌هایش شد. جواد تقدسی، «سینما اکباتان» را در ۱۳۲۲ش به «تماشاخانۀ شکوفه» تبدیل کرد و بدین‌سان، نخستین تالار ویژۀ نمایش در همدان شکل گرفت. کمابیش در همین زمان، امیر ساسان دهگان، که از شاگردان علی دریابیگی و جامعه باربد (در تهران) بود، به همدان بازگشت و نمایشی را با نام کابوس به صحنه برد. از سوی دیگر، ارمنی دیگری با نام ازمائیس که در روسیه تحصیل کرده بود با بازگشت به همدان، نمایش اتللو را اجرا کرد و موجب آشنایی هنرمندان همدانی و مردم با این نمایش‌نامه‌نویس بزرگ شد. در ۱۳۲۳ش رضا همراه، «تماشاخانۀ شکوفه» را به «تماشاخانۀ فرهنگ نو» تبدیل کرد و به پیروی از «تماشاخانه تهران»، پیش‌پرده‌خوانی را در این تالار رواج داد. حدوداً در همین سال است که گروهی به سرپرستی حسین خیرخواه به همدان رفته و نمایش‌نامه‌های تارتوف و دختر شکلات‌فروش را در «سینما الوند» این شهر به اجرا می‌گذارند. پس از این اجراها و استقبال اهالی همدان، محمدتقی کهنمویی و مصطفی اسکویی از اعضای این گروه برای آموزش تئاتر به هنردوستان در همدان ماندند. اسکویی پس از یکی دو ماه به تهران بازگشت، ولی کهنمویی همچنان به کارش ادامه داد. به جز «تماشاخانۀ شکوفه»، دبیرستان‌های «پهلوی» و «ابن‌سینا» نیز از مراکز مهم اجرای تئاتر در این زمان بودند.
با شکل‌گیری «ادارۀ فرهنگ و هنر»، داور کشانی مدیر تئاتر همدان شد و کلاس‌های آموزش تئاتر را در این اداره برپا کرد. در ۱۳۵۷ و پس از آن، جریان تئاتر از حرکت باز ماند و در سال‌های پایانی دهۀ ۱۳۶۰ و نیمۀ دوم دهۀ ۱۳۷۰ تئاتر همدان با برخی جشنواره‌ها (البته به شکل موسمی) بار دیگر فعال شد، اما همچون دیگر شهرهای ایران، حرکت مداومی در آن به وجود نیامد.
از مهم‌ترین هنرمندان تئاتر همدان می‌توان به محمد افشار، موسیو آرشام (طراح و سازندۀ دکور)، باقر مجنون، ذبیح‌الله ماهری (سیاه‌باز مشهور)، سیف‌الله گلیریا، جواد تقدسی و صادق عاشورپور اشاره کرد.