تاریخ الحکماء
تاریخُ‌الحُکَماء
(نام اصلی: اِخبارالعلماء باَخبارالحکماء) کتابی به عربی در زندگی‌نامۀ فلاسفه، ریاضی‌دانان و اطبای یونانی و اسلامی، از قفطی (۵۶۸-۶۴۶ق). این اثر به‌ترتیب الفبایی با نثری شیوا در سه بخش تدوین شده: ۱. نام حکما مشتمل بر ذکر ۳۵۴ حکیم؛ ۲. کنیۀ حکما، مشتمل بر ۴۶ نفر؛ ۳. ابنا مشتمل بر پانزده نفر. مؤلف در ذیل عقاید حکما اظهار نظر‌های خود را آورده و گاه خوانندگان را در تفصیل بحث، به کتاب‌های مشهور ارجاع داده است. واژۀ حکیم در این کتاب، اگرچه به‌معنی اهل فلسفه است ولی ذکر بیش از ۱۵۰ پزشک و حدود ۹۰ فیلسوف در آن آمده است. بخشی از اصل تاریخ‌الحکما از بین رفته و آنچه امروزه بدین نام شهرت دارد، مختصر و منتخب محمد زوزنی است که یک سال پس از فوت مؤلف، به نگارش درآمده است. این کتاب بارها با نام همان تاریخ‌الحکما چاپ شده است. ترجمه‌ای کهن از ۱۱ق نیز از این اثر به کوشش بهمن دارایی در تهران به‌چاپ رسیده است.