تاریخ تمدن اسلام
تاریخ تمدّن اسلام
(یا: تاریخ التمدن الاسلامی) تألیف جرجی زیدان (۱۸۶۱ـ۱۹۱۴) کتابی در تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام. این کتاب که از آثار مشهور این نویسندۀ عرب مسیحی است به عربی در ۵ جلد انتشار یافته است: جلد اول، تاریخ سیاسی اسلام از آغاز تا پایان خلافت عباسی؛ جلد دوم، ثروت دولتها و ملتهای مسلمان؛ جلد سوم، علوم و ادبیات در جوامع اسلامی؛ جلد چهارم، کشورداری مسلمانان از آغاز تا پایان خلافت عباسی؛ و جلد پنجم، اوضاع زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان. مؤلف در تألیف این اثر از دَهها منبع معتبر تاریخی به زبان عربی و نیز آثار معروف اسلامشناسان اروپایی به زبانهای انگلیسی، فرانسه، و آلمانی سود جسته است. این کتاب به زبانهای انگلیسی، فرانسه، ترکی، و اردو ترجمه شده است. ترجمۀ فارسی جلد اول آن را نخست میرزا محمدحسین ذکاءالملک فروغی انجام داد. پس از آن، عبدالحسین میرزا قاجار به ترجمۀ جلد اول و سپس میرزا ابراهیم قمی به ترجمۀ جلد دوم اقدام کرد. سرانجام علی جواهر کلام همۀ مجلدات پنجگانه آن را با افزودن توضیحات لازم و تصاویر متعدد، به چاپ رساند (تهران، ۱۳۳۳ش) و پس از آن بارها چاپ و منتشر شده است. جرجی زیدان در جلد دوم این کتاب نقش شیعه را در ساختن فرهنگ و تمدن اسلامی بسیار ناچیز دانسته و این امر بر دانشمندان شیعه گران آمد. پس، سه تن برای پاسخگویی به او کمر همت بستند: سیدحسن صدر که کتاب تأسیسالشیعه الکرام لفنونالاسلام را در بیان نقش شیعه در علوم اسلامی تألیف کرد، شیخ محمدحسین کاشفالغطاء که کتاب المراجعاتالریحانیة و النقود والردود را در بیان نادرستی و لغزشهای کتاب جرجی زیدان نوشت و بالاخره شیخ آقا بزرگ طهرانی که کتابشناسی عظیم الذریعه الی تصانیف الشیعه را تألیف کرد.